Laatste nieuws
Sophie Niemansburg
Sophie Niemansburg
8 minuten leestijd
communicatie

Artsen in actie tegen desinformatie op sociale media

‘Ik zie het echt als mijn missie’

14 reacties
Getty Images
Getty Images

Sociale media spelen in veel opzichten een steeds belangrijkere rol. Ook ongefundeerde medische informatie bereikt via TikTok, Instagram, LinkedIn en X makkelijk een groot publiek. Zo gaat rond dat zonnebrand­crème kankerverwekkend is en dat hormonale anticonceptie leidt tot onvruchtbaarheid. Daarnaast promoten veel influencers bloedonderzoek naar vitaminetekorten en het gebruik van vitaminesupplementen. Op diezelfde sociale media probeert een kleine groep artsen gefundeerd medisch tegenwicht te bieden. Hoe pakken zij dat aan? Wat drijft hen? Heeft het zin wat ze doen? Medisch Contact sprak een aantal van deze artsen.

wie: huisarts Jojanneke Kant

bereikt het publiek via: filmpjes, tekst en foto’s via haar account op Instagram (circa 11 duizend volgers)

sinds: 2022

waarover: typische huisartsen­vragen, onder andere teken, HPV-vaccinatie en anticonceptie

‘Door actief te zijn op Instagram hoop ik mensen bewust te maken van wanneer zij een arts moeten raadplegen en wanneer niet. Zeker ouders met jonge kinderen weten vaak niet welke klachten alarmsymptomen zijn en wanneer ze ook kunnen afwachten.

Via Instagram bereik ik een breder publiek dan alleen in mijn spreekkamer. In de begintijd van mijn activiteiten op Instagram reageerde ik op berichten van personen die duidelijke desinformatie verspreidden, bijvoorbeeld over vaccinaties of anticonceptie. Maar dat doe ik op Instagram weinig meer, aangezien deze mensen vaak blijven vasthouden aan hun gelijk, waardoor een discussie niet mogelijk is, en het meer een soort welles-nietes wordt. Wel merk ik door mijn Instagram­account dat twijfelaars contact met me opnemen. Zo kreeg ik laatst de vraag van iemand via Instagram: “Mijn Instagram laat zien dat zonnebrand­crème gevaarlijk is, klopt dat?” En als ik een moeder zie posten dat magnesium goed is voor je spieren, dan wijs ik ook op sites waar andere informatie staat. Het is misschien nu nog een druppel op een gloeiende plaat, maar hoe meer volgers, hoe meer effect het kan hebben op lange termijn. Bovendien hoop ik met een podcast over de tien belangrijkste klachten waarmee mensen naar de huisarts gaan een nog breder bereik te krijgen, niet alleen ouders maar ook kinderopvangmedewerkers en scholen bijvoorbeeld.

‘Hoe vaker de medisch ­onderbouwde boodschap gebracht wordt, hoe beter’

Het zou mooi zijn als nog meer artsen actief worden op sociale media: hoe vaker de medisch onderbouwde boodschap gebracht wordt, hoe beter. Maar ik snap dat veel artsen daar geen tijd voor hebben of niet in de belangstelling willen komen omdat ze bang zijn voor negatieve reacties. Mij kost het nu al zo’n twee à drie uur per dag, zonder dat het mij financieel iets oplevert, alleen waardering, als iemand echt iets aan mijn informatie gehad heeft. Zelf krijg ik nauwelijks negatieve reacties, behalve wanneer ik over vaccinaties bericht – bijvoorbeeld dat ik een slechte dokter zou zijn. Maar dat laat ik makkelijk van mij afglijden. Ik ben ook actief op LinkedIn, maar daar roep ik vooral de politiek en professionals op tot actie, bijvoorbeeld tegen desinformatie.’


wie: huisarts Nadia Dbijou

bereikt het publiek met name via: filmpjes op TikTok (29 duizend volgers), YouTube, filmpjes op Instagram (2300 volgers)

sinds: 2021

waarover: typische huisartsenvragen, bijvoorbeeld over vapen, uitstrijkjes en zonnebrandcrème

‘In de coronatijd, in 2020, ben ik me gaan verdiepen in het medium TikTok, omdat ik tijd had en steeds vaker merkte dat patiënten medische informatie opdeden via dat platform, en niet door te googelen. Wat me opviel was dat daar best wat Engelssprekende artsen werkgerelateerd actief op waren, maar geen enkele Nederlandse arts. En dat terwijl er behoorlijk wat desinformatie verspreid wordt, en er niet alleen maar dansfilmpjes op staan, zoals sommige mensen denken. Hoewel ik eigenlijk best verlegen ben, besloot ik me daar overheen te zetten en ook op TikTok filmpjes te gaan plaatsen over allerlei medische onderwerpen. Ik zie het nu echt als mijn missie om betrouwbare informatie te verspreiden. Ik hoop dat mensen via mijn account een band met mij opbouwen doordat ze het gevoel hebben dat ze mij ook persoonlijk leren kennen. Dat is namelijk hoe het werkt op sociale media, op die manier geloven ze ook meer wat je zegt.

‘Ik hoop dat mensen via mijn account een band met mij opbouwen’

Ik zou het ook erg aanmoedigen als meer huisartsen actief worden op sociale media, ik zie hen niet als concurrenten. Ik denk ook dat individuele accounts van artsen meer effect hebben dan een instantie zoals thuisarts.nl, als die op sociale media actief zou zijn. Artsen die actief willen zijn op TikTok, maar niet weten hoe te beginnen, kunnen altijd bij mij aankloppen zodat ik hen wegwijs kan maken. Op Instagram zijn wel meer artsen actief, omdat dat inmiddels een meer geaccepteerd medium is. Ik ben daar ook enigszins actief, maar heb vooral de ambitie om meer met YouTube te gaan werken, omdat je daar vaak langere video’s kunt maken. Ik ben aan het kijken of ik hier geen subsidiepotje voor kan aanspreken, maar vooralsnog doe ik het in mijn eigen tijd.’


wie: dermatoloog Annemie Galimont-Collen

bereikt het publiek: door te reageren op LinkedIn-posts

sinds: 2020

waarover: dermatologie

‘Ik zie desinformatie via sociale media en andere kanalen binnen de dermatologie als een groot probleem dat zich als een olievlek verspreidt. Ik heb dagelijks in mijn spreekkamer met mensen te maken die mij als medisch professional niet meer vertrouwen. En nog erger vind ik het dat het niet alleen influencers zijn die pseudowetenschappelijke informatie verspreiden maar ook beroepsgroepen die aan de dermatologie raken, zoals huid-, haar- en nagelverzorgingsberoepen. Op LinkedIn posten regelmatig allerlei zelfbenoemde experts hierover, en daar reageer ik dan fel op. Onlangs nog, op een post van een orthomoleculair therapeut die beweert dat er een relatie is tussen voeding en de huid. Helaas krijg ik regelmatig dreigende reacties of word ik uitgescholden. Dat weerhoudt mij niet om dit te doen, omdat ik ook weet dat er genoeg mensen wél openstaan voor wetenschappelijk gefundeerde informatie. Door mij uit te spreken ben ik zichtbaar, ofwel: there is no such thing as bad publicity

‘Helaas krijg ik regelmatig ­dreigende ­reacties of word ik uitgescholden’

En behalve dat ik actief ben op sociale media, ben ik ook in gesprek met besturen van de aan dermatologie flankerende beroepsgroepen om mee te denken over scholing op dermatologisch gebied. Ook heb ik op Facebook een besloten groep met mensen uit die beroepsgroepen waar we dermatologische casussen bespreken. Op die manier hoop ik dat zij een soort ambassadeurs van de reguliere zorg worden. Desalniettemin is het natuurlijk lastig, het aanpakken van desinformatie. Wat zou helpen is als we als artsen meer boegbeelden zouden hebben, zoals in de coronatijd intensivist Diederik Gommers. De andere artsen die actief zijn op sociale media zoals Instagram en TikTok doen goed werk, maar we hebben helaas niet zo’n groot bereik als influencers met een groot budget. En daarnaast is ons verhaal vaak genuanceerder en minder makkelijk, waardoor we niet even geloofwaardig over­komen.’


wie: cardioloog Tamara Aipassa

bereikt het publiek via: posts op X (Twitter) (circa 7000 volgers)

sinds: 2018

waarover: leefstijl, het belang van bewegen

‘Een paar jaar geleden ben ik me als cardioloog vooral op de preventie van hart- en vaatziekten gaan richten en sindsdien postte ik op Twitter (nu X) over leefstijl en gedrag. Zo heb ik indertijd het idee van snaxercise, een samenvoeging van een “snack” en een “exercise” geïntroduceerd. Dat je een zittend bestaan afwisselt met af en toe een beweging, al is het maar even op één been staan. Daar krijg ik reacties op, over hoe lastig het voor sommige mensen is om dat te doen, omdat mensen propvolle vergaderagenda’s hebben, of niet met de fiets naar het werk kunnen. Op die manier steek ik een teen in de maatschappij – ik kom een beetje uit mijn bubbel, het zet me aan het denken. En het leuke vind ik natuurlijk als ik iets bereik bij mensen. Zo is er iemand die nog steeds de beweegchallenge doet die ik vorig jaar startte, en die post daar nog elke dag over. Ik probeer een breed publiek te stimuleren gezonder te bewegen, maar echt reageren op desinformatie over voeding bijvoorbeeld, dat doe ik niet. Voeding is zoals zoveel niet zwart-wit. Het is lastig in een beperkte aantal woorden dit goed uit te leggen. 

‘Op die manier steek ik een teen in de maatschappij – ik kom een beetje uit mijn bubbel’

Sinds eind vorig jaar ben ik minder met X bezig, omdat ik bezig was met het schrijven van een boek voor zorgverleners, over effectieve leefstijlgesprekken. Maar ook omdat X onder vuur ligt, twijfel ik of ik er verder mee ga. Of dat ik naar een ander medium zoals Instagram overstap, al heb ik daar iets minder mee, omdat het veel om foto’s draait.’


Dokter Media bestreed desinformatie in de kranten

Twee artsen die eveneens actief desinformatie bestreden zijn Tijs Stehmann (aios kindergeneeskunde) en Lester du Perron (ziekenhuisarts). Acht jaar geleden richtten zij de website Dokter Media op, met als doel krantenberichten met medisch nieuws te voorzien van duiding en nuance. Zij plaatsten hun berichten ook op sociale media, waaronder een Instagramaccount met bijna zesduizend volgers. Lester du Perron: ‘Op het moment dat medisch-wetenschappelijk onderzoek in de media terechtkomt, wekt dat vaak meer verwachtingen dan waargemaakt kunnen worden, zeker op het gebied van kankeronderzoek, dementie en nieuwe vormen van diagnostiek. Dat leidt soms tot valse hoop bij patiënten, en artsen krijgen hier in de spreekkamer vragen over. Door die berichten in een context te zetten, konden we patiënten en artsen helpen dat nieuws beter te plaatsen en soms te relativeren. Ook hebben we een onderwijsmethode ontwikkeld om geneeskundestudenten een stappenplan te geven om mediaberichten te lezen en duiden. Toen de influencers meer in opkomst kwamen, hebben we informatie die zij verspreidden ook weleens gefactcheckt, bijvoorbeeld over zonnebrandcrème. Begin oktober 2023 zijn we gestopt. Het was een uit de hand gelopen hobby die inmiddels te veel vrije tijd kostte naast ons werkende leven en gezin. We hadden er een bedrijf van kunnen maken, maar dat wilden we niet. Ook hebben we gepoogd opvolgers te vinden, maar dat is niet gelukt.’


Andere artsen op sociale media

Een andere arts die op sociale media actief is om desinformatie te bestrijden is huisarts Stefan van Rooijen (huisartsStefan, TikTok, circa 20 duizend volgers). Verder is, naast Tamara Aipassa, een aantal artsen op Instagram actief op het gebied van leefstijl, zoals huisarts in opleiding Elise Janssen (dokter­Elise, circa 21 duizend volgers) en huisarts Tamara de Weijer (dokterTamara, circa 18 duizend volgers). Huisarts Bernard Leenstra is een van de artsen die zich op LinkedIn regelmatig roert tegen desinformatie en gezondheidsinfluencers. Daarnaast heeft de actiegroep #artsen­slaanalarm begin 2023 een TikTok-campagne verspreid tegen vapen.

Lees ook:
communicatie anticonceptie desinformatie
  • Sophie Niemansburg

    Sophie Niemansburg werkt sinds 2022 als journalist bij Medisch Contact Ze schrijft onder meer voor de rubrieken tucht en wetenschap. Ook bespreekt ze regelmatig een tuchtzaak in de wekelijkse podcast van Medisch Contact.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • N. Dbijou

    Huisarts

    Dat blijven we ook doen, dat verwijzen naar thuisarts.nl . Alleen zijn er steeds meer mensen die hun informatie zoeken op social media apps. Dus echt zoeken op bijv: tips tegen keelpijn en dan een filmpje willen waarin ze het liefst binnen een minuut... tips krijgen tegen keelpijn.
    Daarom is het belangrijk dat op die apps, er betrouwbare bronnen zijn: wij artsen dus.

  • psychiater, Heerenveen

    Maar ja, de hamvraag: wie bepaalt wat desinformatie is?
    Zeker toen in de coronaperiode stelselmatig deskundigen werden geweerd in de (sociale en reguliere) media die kritische informatie omtrent de aanpak van de ziekte en de vaccins onder de aandach...t wilden brengen.
    En er zelfs een heuse Denktank Desinformatie werd opgetuigd om actief verspreiders van informatie die niet strookte met het overheidsnarratief de mond te snoeren.
    Veel van die kritiek bleek achteraf terecht.
    Natuurlijk is soms nodig, maar ook wel heel makkelijk, om het laaghangend fruit van de overduidelijke kwakzalvers aan te pakken. Maar laten we er voor waken dat we niet uitstralen de wijsheid in pacht te hebben met onze richtlijnen en protocollen. Enige bescheidenheid zou ons sieren. De meeste mensen genezen nog steeds gewoon zonder enige hulp van de medische wetenschap.
    H. v.d. Pol

    • J.M. Keppel Hesselink

      arts-farmacoloog, Bosch en Duin

      Amice, dat is in veel gevallen niet zo heel moeilijk, lees een paar van mijn Blogs over complementaire interventies of de Linked in discussies te we op dit vlak hebben.

      Desinformatie kan heel expliciet zijn en meteen voor ons herkenbaar als Bulls...hit, zoals bijvoorbeeld bioresonantie of biofotonen behandelingen. Als we nu gewoon met dat laaghangende fruit beginnen. Daar wordt meestal de brandstof voor de desinformatie gemaakt! Kijk b.v. naar hoe professor Capel ingezet is in de discussie rond immunologie, door orthomoleculaire producenten en stichtingen....

      De meeste anti-vax propaganda wordt gesteund door mensen die extreme alternatief geneeskundige concepten uitdragen.

  • P. Leusink

    huisarts, seksuoloog NVVS, Utrecht

    Hadden we niet Thuisarts.nl als centrale plek voor medische informatie? Samengesteld door huisartsen en specialisten op basis van Richtlijnen. Ik zie bij bovenstaande social media accounts her en der ook dubieuze info ...
    Waarom niet consistent het ...publiek naar Thuisarts verwijzen?

    • A. Galimont-Collen

      Dermatoloog , kwadendamme

      Maar wie zegt dat we dat niet doen, Jojanneke doet niets anders dan die informatie gebruiken. Ook ik maak er gebruik van. maar je moet het ergens via een kanaal of via iemand delen toch?

  • G.K. Mitrasing

    Huisarts, Vogelvrij, Amsterdam

    Dit hele zorgstelsel is gebaseerd op desinformatie. Blijkbaar is het geen issue of ontgaat het de collega's.

  • J.R. Sikkema

    Specialist ouderengeneeskunde, Haarlem

    "Op LinkedIn posten regelmatig allerlei zelfbenoemde experts hierover, en daar reageer ik dan fel op. Onlangs nog, op een post van een orthomoleculair therapeut die beweert dat er een relatie is tussen voeding en de huid."

    Misschien mist belangrij...ke context, maar het lijkt me toch knap om te beweren dat er geen relatie is tussen voeding en de huid...

    • A. Galimont-Collen

      Dermatoloog , kwadendamme

      En toch is bij de meeste huidziekten voeding geen oorzaak, huidziekten zijn geen metabole aandoeningen. Was het maar zo simpel.

      • J.R. Sikkema

        Specialist ouderengeneeskunde, Haarlem

        Er is wel een verschil tussen de bewering dat bij de meeste huidziekten voeding geen oorzaak is (wat op mij ook correct overkomt) en dat er geen relatie is tussen voeding en huid. De tweede stelling lijkt me vrij onmogelijk om te constateren met wete...nschappelijk onderzoek. Ik snap wel dat dat reacties kan oproepen en niet ten goede komt aan het vertrouwen in de medische wereld.

        Met een paar simpele zoekopdrachten vind ik wel degelijk onderzoek dat dieet invloed heeft op de huid. Zoals huidafwijkingen bij anorexia nervosa. Of zomaar een greep uit evidencehunt.com: Association Between Diet and Acne Severity: A Cross-sectional Study in Thai Adolescents and Adults.
        "The dietary factors associated with increased severity of acne were consumption of chocolate >100 g/week (adjusted odds ratio (aOR) 1.29; 95% CI 1.07-1.56), oily and fried food >3 times/week (aOR 1.84; 95% CI 1.07-3.16) and white rice (aOR 1.80; 95% CI 1.24-2.63). Conversely, the factors associated with decreased severity of acne were consumption of sugar-free milk-free tea (aOR 0.61; 95% CI 0.43-0.87) and vegetables (aOR 0.74; 95% CI 0.62-0.89)." De conclusies van dit laatste onderzoek heb ik mijn leven ondervonden en waarschijnlijk met mij vele anderen. Het lijkt mij juist dat dieet een belangrijkere rol mag krijgen in onderzoek.

      • psychiater, Heerenveen

        Maar iedereen die zelf acné gehad heeft of kinderen heeft die dat hebben of hebben gehad weet toch dat bepaalde etenswaren grote invloed op de ernst van het beeld hebben?
        Ja, individueel zijn er grote verschillen en je vindt het misschien in grote t...rials, waar alles wordt uitgemiddeld, niet terug; maar in de spiegel wel degelijk!
        H. v.d. Pol

  • A. G?bel

    Huisarts, Amstelveen

    Hoe beïnvloedbaar mensen zijn merk ik aan mijn eigen kinderen. Ze lezen dingen, horen en zien van alles. Als op internet wordt beweerd dat eiwitpoeder goed voor je is, dan gebruiken ze dat met zakken tegelijk bij hun fitnesstraining. Er is geen kruid... tegen gewassen. Als ik zeg dat je nieren ontzettend hard moeten werken om alle overtollige ingrediënten weg te werken om zo heel dure urine te maken, laat ze dat koud. Ik zie dat soort dingen echt verkeerd. "Jij bent een eenvoudige huisarts, met je paracetamol". Dat ik diezelfde ochtend nog een longembolie en iemand met SLE zag en morgen een euthanasie ga doen maakt niks uit: ik blijf een eenvoudige huisarts. Het echte verstand zit op internet. Maar ze zien de influencing en de domheid niet. Mijn dochter zegt wel eens tegen me, als ze een spontane blauwe plek heeft waar ik naar kijk en haar geruststel dat dit niets te betekenen heeft (maar zij heeft zitten googelen): "als ik volgende maand dood ben is het jouw schuld". Met een lach - maar toch. Mijn kinderen willen mij regelmatig corrigeren met iets wat ze op socials hebben gelezen en dan denken dat ik iets niet weet (want dom of slechts huisarts) of ben vergeten. Het geloof in echte wetenschap, door hypothese en toetsing, is ver te zoeken. Ik schrik regelmatig van wat ik tegenkom. Op internet eindigt alles bij kanker - omdat de auteurs zich willen indekken - maar aan de andere kant worden de gekste dingen beweerd terwijl ik dan denk: best gevaarlijk - doe maar niet. Sinds internet lopen realiteit en fictie door elkaar heen en dat zal alleen maar toenemen.

    [Reactie gewijzigd door G?bel op 09-11-2023 13:13]

  • J.M. Keppel Hesselink

    arts-farmacoloog, Bosch en Duin

    Het is enorm belangrijk de essentie van dit probleem te doorgronden. De afkeer tegen de rationaliteit. De afkeer tegen autoriteit. Die beiden komen samen en ondermijnen de invloed van artsen op de gehele gezondheidshype en op de rationele visie die w...ij op gezondheid en ziekte hebben.

    Annemie en ik zijn op Linked-in behoorlijk actief in het debunken van totale medische nonsense. Gelukkig krijgen we wel steeds meer bijval. Als je mensen die desinformatie verspreiden op het net met naam en toenaam, en met citaten in het licht zet, leer je anderen na te denken over al die bizarre gezondheidsclaims.

    Maar de 'strijd' tegen desinformatie is er een die uiterst complex is. Juist omdat elementen als ratio en autoriteit de reguliere informatie ondersteunen en mystiek, bijgeloof, angst, afkeer voor wetenschap en medici de desinformatie-stroom van hun fundament voorzien. Mijn volgende Blog gaat over de irrationaliteit en mystiek binnen de acupunctuur en daarna ga ik in een Blog in op hoe binnen meditatie forum waandenkbeelden ontstaan en in stand gehouden worden. Ik hoop op die wijze met voorbeelden transparant te maken wat de essentie is van het probleem van desinformatie op het net!

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.