Artsen in actie tegen desinformatie op sociale media

Via Instagram bereik ik een breder publiek dan alleen in mijn spreekkamer. In de begintijd van mijn activiteiten op Instagram reageerde ik op berichten van personen die duidelijke desinformatie verspreidden, bijvoorbeeld over vaccinaties of anticonceptie. Maar dat doe ik op Instagram weinig meer, aangezien deze mensen vaak blijven vasthouden aan hun gelijk, waardoor een discussie niet mogelijk is, en het meer een soort welles-nietes wordt. Wel merk ik door mijn Instagram­account dat twijfelaars contact met me opnemen. Zo kreeg ik laatst de vraag van iemand via Instagram: “Mijn Instagram laat zien dat zonnebrand­crème gevaarlijk is, klopt dat?” En als ik een moeder zie posten dat magnesium goed is voor je spieren, dan wijs ik ook op sites waar andere informatie staat. Het is misschien nu nog een druppel op een gloeiende plaat, maar hoe meer volgers, hoe meer effect het kan hebben op lange termijn. Bovendien hoop ik met een podcast over de tien belangrijkste klachten waarmee mensen naar de huisarts gaan een nog breder bereik te krijgen, niet alleen ouders maar ook kinderopvangmedewerkers en scholen bijvoorbeeld.

‘Hoe vaker de medisch ­onderbouwde boodschap gebracht wordt, hoe beter’

Het zou mooi zijn als nog meer artsen actief worden op sociale media: hoe vaker de medisch onderbouwde boodschap gebracht wordt, hoe beter. Maar ik snap dat veel artsen daar geen tijd voor hebben of niet in de belangstelling willen komen omdat ze bang zijn voor negatieve reacties. Mij kost het nu al zo’n twee à drie uur per dag, zonder dat het mij financieel iets oplevert, alleen waardering, als iemand echt iets aan mijn informatie gehad heeft. Zelf krijg ik nauwelijks negatieve reacties, behalve wanneer ik over vaccinaties bericht – bijvoorbeeld dat ik een slechte dokter zou zijn. Maar dat laat ik makkelijk van mij afglijden. Ik ben ook actief op LinkedIn, maar daar roep ik vooral de politiek en professionals op tot actie, bijvoorbeeld tegen desinformatie.’

‘In de coronatijd, in 2020, ben ik me gaan verdiepen in het medium TikTok, omdat ik tijd had en steeds vaker merkte dat patiënten medische informatie opdeden via dat platform, en niet door te googelen. Wat me opviel was dat daar best wat Engelssprekende artsen werkgerelateerd actief op waren, maar geen enkele Nederlandse arts. En dat terwijl er behoorlijk wat desinformatie verspreid wordt, en er niet alleen maar dansfilmpjes op staan, zoals sommige mensen denken. Hoewel ik eigenlijk best verlegen ben, besloot ik me daar overheen te zetten en ook op TikTok filmpjes te gaan plaatsen over allerlei medische onderwerpen. Ik zie het nu echt als mijn missie om betrouwbare informatie te verspreiden. Ik hoop dat mensen via mijn account een band met mij opbouwen doordat ze het gevoel hebben dat ze mij ook persoonlijk leren kennen. Dat is namelijk hoe het werkt op sociale media, op die manier geloven ze ook meer wat je zegt.

‘Ik hoop dat mensen via mijn account een band met mij opbouwen’

Ik zou het ook erg aanmoedigen als meer huisartsen actief worden op sociale media, ik zie hen niet als concurrenten. Ik denk ook dat individuele accounts van artsen meer effect hebben dan een instantie zoals thuisarts.nl, als die op sociale media actief zou zijn. Artsen die actief willen zijn op TikTok, maar niet weten hoe te beginnen, kunnen altijd bij mij aankloppen zodat ik hen wegwijs kan maken. Op Instagram zijn wel meer artsen actief, omdat dat inmiddels een meer geaccepteerd medium is. Ik ben daar ook enigszins actief, maar heb vooral de ambitie om meer met YouTube te gaan werken, omdat je daar vaak langere video’s kunt maken. Ik ben aan het kijken of ik hier geen subsidiepotje voor kan aanspreken, maar vooralsnog doe ik het in mijn eigen tijd.’

‘Ik zie desinformatie via sociale media en andere kanalen binnen de dermatologie als een groot probleem dat zich als een olievlek verspreidt. Ik heb dagelijks in mijn spreekkamer met mensen te maken die mij als medisch professional niet meer vertrouwen. En nog erger vind ik het dat het niet alleen influencers zijn die pseudowetenschappelijke informatie verspreiden maar ook beroepsgroepen die aan de dermatologie raken, zoals huid-, haar- en nagelverzorgingsberoepen. Op LinkedIn posten regelmatig allerlei zelfbenoemde experts hierover, en daar reageer ik dan fel op. Onlangs nog, op een post van een orthomoleculair therapeut die beweert dat er een relatie is tussen voeding en de huid. Helaas krijg ik regelmatig dreigende reacties of word ik uitgescholden. Dat weerhoudt mij niet om dit te doen, omdat ik ook weet dat er genoeg mensen wél openstaan voor wetenschappelijk gefundeerde informatie. Door mij uit te spreken ben ik zichtbaar, ofwel: there is no such thing as bad publicity. 

‘Helaas krijg ik regelmatig ­dreigende ­reacties of word ik uitgescholden’

En behalve dat ik actief ben op sociale media, ben ik ook in gesprek met besturen van de aan dermatologie flankerende beroepsgroepen om mee te denken over scholing op dermatologisch gebied. Ook heb ik op Facebook een besloten groep met mensen uit die beroepsgroepen waar we dermatologische casussen bespreken. Op die manier hoop ik dat zij een soort ambassadeurs van de reguliere zorg worden. Desalniettemin is het natuurlijk lastig, het aanpakken van desinformatie. Wat zou helpen is als we als artsen meer boegbeelden zouden hebben, zoals in de coronatijd intensivist Diederik Gommers. De andere artsen die actief zijn op sociale media zoals Instagram en TikTok doen goed werk, maar we hebben helaas niet zo’n groot bereik als influencers met een groot budget. En daarnaast is ons verhaal vaak genuanceerder en minder makkelijk, waardoor we niet even geloofwaardig over­komen.’

‘Een paar jaar geleden ben ik me als cardioloog vooral op de preventie van hart- en vaatziekten gaan richten en sindsdien postte ik op Twitter (nu X) over leefstijl en gedrag. Zo heb ik indertijd het idee van snaxercise, een samenvoeging van een “snack” en een “exercise” geïntroduceerd. Dat je een zittend bestaan afwisselt met af en toe een beweging, al is het maar even op één been staan. Daar krijg ik reacties op, over hoe lastig het voor sommige mensen is om dat te doen, omdat mensen propvolle vergaderagenda’s hebben, of niet met de fiets naar het werk kunnen. Op die manier steek ik een teen in de maatschappij – ik kom een beetje uit mijn bubbel, het zet me aan het denken. En het leuke vind ik natuurlijk als ik iets bereik bij mensen. Zo is er iemand die nog steeds de beweegchallenge doet die ik vorig jaar startte, en die post daar nog elke dag over. Ik probeer een breed publiek te stimuleren gezonder te bewegen, maar echt reageren op desinformatie over voeding bijvoorbeeld, dat doe ik niet. Voeding is zoals zoveel niet zwart-wit. Het is lastig in een beperkte aantal woorden dit goed uit te leggen. 

‘Op die manier steek ik een teen in de maatschappij – ik kom een beetje uit mijn bubbel’

Sinds eind vorig jaar ben ik minder met X bezig, omdat ik bezig was met het schrijven van een boek voor zorgverleners, over effectieve leefstijlgesprekken. Maar ook omdat X onder vuur ligt, twijfel ik of ik er verder mee ga. Of dat ik naar een ander medium zoals Instagram overstap, al heb ik daar iets minder mee, omdat het veel om foto’s draait.’