Alcohol is niet normaal
Alcoholhoudende drank zou iets voor speciale gelegenheden moeten zijn
10 reacties
Maar weinig culturele gewoonten berokkenen zóveel schade als alcoholconsumptie, zien mdl-artsen Henk-Marijn de Jonge en Yvo Kortmann dagelijks in hun spreekkamer. Een pleidooi om alcoholgebruik te ‘denormaliseren’.
Als kleine jongens werden wij groot in een wereld vol alcohol. In het weekend altijd een fles wijn op tafel, bij feestjes een kratje bier voor de gezellig aangeschoten familie en vrienden, en regelmatig mocht een van ons zijn pink dopen in het glas whisky van zijn vader. Inmiddels zijn wij zelf vader.
De rol van alcohol in onze maatschappij is er met de jaren niet minder op geworden. Aanschouw de overvolle terrassen in de binnenstad, wandel eens een sportkantine binnen op zondagmiddag, gluur in de winkelkarretjes bij de kassa van de supermarkt. Alcohol is overal.
De schadelijke effecten van alcoholgebruik zijn evident. Er bestaat een relatie met ernstige ziekten als levercirrose, alvleesklierontsteking en diverse vormen van kanker. De kans op dementie neemt sterk toe, evenals het risico op botbreuken en andere ongevallen. De wereldwijde sterfte aan de gevolgen van alcohol wordt geschat op 5 procent. De indirecte schade is zo mogelijk nog groter. Bij een aanzienlijk aantal verkeersongelukken is alcohol in het spel. Bij huiselijk geweld en ruzie in het uitgaansleven speelt alcohol een bepalende rol. De nettokosten van aan alcohol te relateren maatschappelijke schade in Nederland wordt geraamd op ruim 2 miljard euro.
Lichamelijke schade
Hoewel de meeste mensen inmiddels wel weten dat alcohol schadelijk is, handelen zij daar doorgaans niet naar. Meer dan de helft van onze bevolking houdt zich niet aan het advies van de Gezondheidsraad om maximaal één glas alcohol per dag te drinken. Meer dan één op de zeven Nederlanders drinkt overmatig, van wie de helft zelfs meer dan vier (vrouwen) tot zes (mannen) glazen per dag. Een kater wordt gezien als een acceptabele keerzijde van een leuke avond, terwijl hoofdpijn, misselijkheid en braken in ieder ander geval als alarmerende symptomen worden gezien.
In onze spreekkamer zien wij dagelijks de lichamelijke schade van alcohol. Op onze klinische afdeling is in 20 tot 30 procent van de gevallen de reden van opname te relateren aan overmatig alcoholgebruik. Alcohol maakt hierbij geen onderscheid in rangen en standen. Schrijnend is de jonge moeder met een serieuze alcoholverslaving die thuis de zorg heeft voor haar kinderen en ondertussen opgenomen wordt met een ernstige (alcoholische) hepatitis. Hoe zal het haar kinderen vergaan? Stereotypisch is de alleenstaande oudere man, vaak gescheiden, die zichzelf slecht verzorgt, overmatig drinkt en het contact met zijn ex en kinderen is kwijtgeraakt. De hoogopgeleide vrouw die haar wijnconsumptie al jarenlang voor haar omgeving verborgen houdt en in de vroege ochtend de lege wijnflessen in de container dumpt. De seizoenswerker die dagelijks na het harde werk fors drinkt en aan acute pancreatitis lijdt. En vergeet niet de adolescenten die zichzelf in coma hebben gedronken en op de Spoedeisende Hulp belanden.
Rolmodellen
De overheid heeft in de afgelopen jaren beleid gemaakt om het alcoholgebruik onder kinderen te ontmoedigen. Denk aan het verkoopverbod van alcohol aan minderjarigen en de recente overheidscampagne NIX18. Ons springt hierbij de hypocrisie van ouders (en andere volwassenen) in het oog. Kinderen horen van hun ouders en de overheid dat zij geen alcohol mogen drinken, maar groeien op in een wereld waarin alcoholgebruik onder volwassenen alomtegenwoordig is. Veel ouders drinken thuis frequent alcohol in het bijzijn van hun kinderen, het adagium ‘goed voorbeeld doet goed volgen’ weinig indachtig.
Zodra kinderen 18 jaar worden, is het preventieve effect van het alcoholverbod direct verdwenen. Opeens lijkt hun hersenontwikkeling niet relevant meer, hun sociale alcoholgebruik des te meer.
Het is problematisch dat alcoholgebruik zo normaal gevonden wordt in onze samenleving. De overheid stimuleert het gebruik door het vergunnen van commerciële alcoholverkoop in de openbare ruimte. Verenigingssport stimuleert de alcoholconsumptie door de bijna onlosmakelijke koppeling met ‘een biertje’ na afloop. En de druk om ‘gezellig een drankje mee te doen’ is bij sociale gelegenheden voor velen lastig te weerstaan. Rolmodellen voor kinderen, denk aan populaire radio-dj’s en artiesten, laten zich veelal uit over de mooie ervaringen met alcohol en laten de nadelen hierbij achterwege.
De wereldwijde sterfte aan de gevolgen van alcohol wordt geschat op 5 procent
Maatregelen
Maar alcohol ís helemaal niet normaal. Er zijn weinig of geen culturele gewoonten die zoveel schade berokkenen als alcoholconsumptie. Het is daarom hoog tijd om de alarmbel te luiden. Onze beroepsvereniging van maag-darm-leverartsen, die de lichamelijke gevolgen van alcoholgebruik dagelijks in de spreekkamer zien, heeft de laatste jaren aan overlegtafels reeds haar zorgen geuit over genormaliseerd overmatig alcoholgebruik. Ons inziens heeft dit nog niet geleid tot voldoende cultuurverandering. Wij menen dat het kan lonen om als maag-darm-leverartsen vaker de publiciteit te zoeken. De longartsen gingen ons hierin voor met een activistische antirooklobby.
Wij roepen onder anderen onze staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aan en stellen de volgende maatregelen voor:
- Overmatig alcoholgebruik wordt door overheid en (para)medici actief ontmoedigd met beleid en bewustwordingscampagnes.
- Alcoholvergunningen aan sportclubs worden ingetrokken.
- Alcoholverkoop wordt verboden in supermarkten en kiosken en uitsluitend toegestaan in daarvoor aangewezen verkooppunten.
- Alcoholreclame wordt verboden.
- De accijns op alle alcohol gaat fors omhoog.
- Bij evenementen en festivals worden uitsluitend alcoholarme en -vrije dranken verkocht.
- Overheidsinstellingen en gezondheidzorginstellingen geven het goede voorbeeld en schenken bij festiviteiten uitsluitend alcoholvrij.
Exclusief
Met bovengenoemde maatregelen bepleiten wij geen algehele drooglegging van onze samenleving. Wel willen wij bereiken dat alcoholhoudende drank als exclusief wordt gezien, als ‘iets voor speciale gelegenheden’ in beperkte hoeveelheid.
Iedere andere suggestie die bijdraagt aan het terugdringen (en ‘denormaliseren’) van alcoholgebruik vernemen wij graag. En denkt u vooral nog eens aan dit artikel als u binnenkort een biertje pakt.
auteurs
Henk-Marijn de Jonge, maag-darm-leverarts, Jeroen Bosch Ziekenhuis, Den Bosch
Yvo Kortmann, maag-darm-leverarts, Jeroen Bosch Ziekenhuis, Den Bosch
contact
hm.de.jonge@jbz.nl
cc: redactie@medischcontact.nl
M.C. Visser
neuroloog, Utrecht
Beste Henk-Marijn en Yvo,
Dank voor het treffende artikel in Medisch Contact van 1 februari met de titel 'Alcohol is niet normaal'.
De gevolgen van het gebruik van alcohol zijn inderdaad ernstig.
Een belangrijke categorie van gevolgen mist...e ik, namelijk de (verkeers)ongevallen die het gevolg zijn van overmatig alcoholgebruik. Neurologen, neurochirurgen en trauma chirurgen worden hier dagelijks mee geconfronteerd. De gevolgen van deze ongevallen zijn ook immens. In 2015 is geschat hoeveel verkeersdoden in Nederland vielen als het gevolg van alcohol in het
verkeer. Dit was naar schatting 12 tot 23% van het totaal aantal verkeersdoden; dit kwam toen
neer op een aantal van 75 tot 140 verkeersdoden. https://swov.nl/nl/factsheet/rijden-onder-invloed-van-alcohol
Als een van de oprichters van Artsen voor Veilig Fietsen ondersteun ik jullie pleidooi van harte. Dit is in lijn met ons pleidooi voor de fietshelm om schade aan de hersenen te voorkomen.
Veel succes met jullie actie,
Groet Marieke Visser,
Neuroloog Amsterdam UMC
Y.F.C. Kortmann
Maag-Darm-Leverarts
Beste Marieke,
Dank voor je positieve reactie. Vermoedelijk heb je ons artikel net iets te snel gelezen. Ik verwijs je naar de passage in de 3e alinea: "Bij een aanzienlijk aantal verkeersongelukken is alcohol in het spel."
Hartelijke groet
...Yvo Kortmann
B. Bos
specialist ouderengeneeskunde , Leiden
Beste collega’s
In uw artikel lees ik uw grote bezorgdheid. Heel begrijpelijk. Ik lees ook dat u repressieve maatregelen en verminderde toegang ziet als oplossingen voor dit probleem. Dat verbaast mij wat. Dat komt omdat ik iets mis in uw analyse.... Ik mis de nieuwsgierigheid en behoefte aan analyseren waarom mensen zoveel drinken. U lijkt dat te relateren enkel en alleen aan de acceptatie en toegankelijkheid tot alcohol in onze samenleving. Terwijl u in uw voorbeelden van casussen zelf heel goed de vinger al op de juiste plek legt. Mensen drinken niet overmatig zomaar voor de fun, ze drinken overmatig omdat ze stress hebben. Omdat ze ongelukkig zijn. Omdat ze niet weten hoe ze moeten ontspannen. Omdat er niemand is die eens een beetje voor hen zorgt. Ik mis dat in dit betoog. Ik mis dat ook in het betoog van de longartsen trouwens.
Veroordeel mensen niet, dat is niet de taak van dokters, lobby voor hen om de oorzaken van overmatig alcoholgebruik weg te nemen, wees een dokter voor hen, geen politieagent. Bepleit bestrijding en financiering daarvoor van chronische stress, bepleit het opheffen van schaamte voor verslaving, bepleit dat we feilbaar zijn. Daar hebben uw patiënten wat aan. En als u ze zo kan koesteren en bijstaan, uw patiënten: durf ik te wedden dat ze in staat zijn met meer moed en eerlijkheid naar hun alcoholprobleem te kijken. In plaats van zich te verstoppen en te veranderen in een zorgmijder, doodsbenauwd voor de gezonde hulpverleners in de gezondheidszorg,
Ik geef het u te denken.
M.A. den Bakker
medisch specialist, Rottedam
Bekijk het ook eens van de andere kant… Excessen daargelaten, maar enige nuancering mag wel. We gaan allemaal een keer dood, de keus is is oa als je 95 bent en al een paar jaar slecht mobiel en chagrijnig zonder alcohol, sigaret, rood vlees, etc etc,... maar verder wel 'gezond' in het verpleeghuis hebt vertoefd, of wat eerder het loodje legt maar wel met wat geneugten en lol; ik weet het wel.
Alles is relatief, zie de laatste alinea van good old Luc Bonneux, (Medisch Contact 24 mei 2018)
E. Wannee
Forensisch arts
Je hebt een punt. Er bestaat geen juridische plicht om gezond te leven, en er is zelfs niet een morele plicht om dat te doen. Als forensisch arts zie ik vaak arrestanten in de politiecel die er een buitengewoon ongezonde leefstijl op nahouden. In het... verleden wilde ik zo iemand nog wel eens waarschuwen met: "Als je zo doorgaat dan is de kans groot dat je niet oud wordt."
Sinds ik een paar keer de reactie heb gekregen: "Wat kan mij dat nou schelen?" ben ik daar anders over gaan denken. Waarom zou ik mijn referentiekader van hoe je zou behoren te leven, opleggen aan iemand anders die helemaal niet hecht aan een lang en gezond leven, maar die veel meer belang hecht aan geluk op korte termijn?
Het wordt echter diametraal anders als iemand in een dronken bui een ander het leven uit rijdt, of als iemand onder invloed van een of andere designer drug zo gek wordt als een deur en vervolgens brand sticht, andere mensen vermoordt, of andere dingen doet die de belangen van anderen ernstig schaden.
Ook op het punt van onnodige extra zorgkosten die we als maatschappij met ons allen moeten ophoesten om dit soort mensen medische zorg te bieden, kun je zo je bedenkingen hebben.
E. Wannee
Forensisch arts
Ook ik ben het helemaal eens met het pleidooi.
Ik stel voor dat we meteen doorpakken naar het dossier 'gehoorschade'. Enige tijd geleden bezochten mijn vrouw en ik een concert in ZiggoDome waarbij de drums als mokerslagen op onze trommelvliezen beuk...ten, zodat het niet anders kon dan dat iedereen er ernstige gehoorschade aan overhield. We hielden het, mèt gehoorbeschermers op ons hoofd, na drie nummers voor gezien en zijn gedesillusioneerd weggelopen, met de piep nog urenlang in onze oren.
We leven in een ziekmakende maatschappij. Er is véél werk aan de winkel van de preventieve gezondheidszorg!
J.J.I. Ruchti
Specialist ouderengeneeskunde , Drachten
Een artikel naar mijn hart! Het is helaas een ongemakkelijke waarheid en we weten hoe men daar mee omgaat (zie ook stemgedrag TKV november).
Dat alcohol zo schadelijk is voor iedereen (ook voor mensen die niet drinken door nevenschade) mag veel meer... aandacht krijgen!
H. Van Dok-Koning
SEH arts
Beste collega's, als u dit doorzet ben ik straks zowat mijn baan kwijt. En dan heb ik het inderdaad niet alleen over de pancreatitiden en gedecompenseerde levercirroses. Maar er zullen ook veel minder traumata op de SEH komen. Hoe moet dat nu? Gelukk...ig hebben we de rokers nog.
En de medicijntekorten natuurlijk.
[Reactie gewijzigd door Van Dok-Koning, Hannah op 01-02-2024 23:15]
Y. de Kok
Psychiater, Den Haag
Eens. Ook bij veel psychiatrische aandoeningen speelt alcohol een luxerende rol.
Heldere aanbevelingen. Ook zou het fijn zijn als restaurants de wijnkaart niet zo belangrijk zouden vinden, en een keus zouden bieden uit diverse vruchtensappen of thee... voor wie geen alcohol wil drinken.
S vd harst, artsM&G niet praktiserend, Den haag
Helemaal eens met uw pleidooi.
Ik groeide op in een gezin waar wijn en andere alcoholische dranken inderdaad exclusief waren. Ik erger me al jaren aan de prachtige alcohol reclames. Lijkt mij goed om de aanpak van alcohol gelijk te trekken met die ...van roken.
Niemand vindt het nu nog normaal om bv glaasjes met sigaretten en sigaren op tafel te zetten bij een verjaardag. Laat staan een arts due rookt tijdens zijn spreekuur.