Agressie

De ondertitels van de verschillende hoofdstukken spreken boekdelen: ‘Jij komt nu direct langs, anders maak ik je af’, ‘Jij hebt bloed aan je handen’, ‘Met jou heb ik nog een appeltje te schillen, klootzak’, en ‘Voor moeder nu direct een zachte dood, en anders ga je er zelf aan’. Het kan niet anders of dit gaat over het conglomeraat van beledigingen, verbale intimidatie, provocatie en regelrechte fysieke bedreigingen waar ook de medische praktijk niet van gevrijwaard blijft. 

Conflicten en agressie in de medische praktijk - waaraan bovenstaande citaten zijn ontleend - wil een praktische handreiking zijn voor (huis)artsen en hun assistenten om agressief gedrag van patiënten te voorkomen of te beheersen, zonder dat er overigens pasklare oplossingen in het vooruitzicht worden gesteld. De auteurs geven zelf ook aan dat het lezen van het boekje zeker niet voldoende is om ‘in alle moeilijke omstandigheden met lastige, irritante, dreigende of gewelddadige patiënten uit de voeten te kunnen’.

In twaalf hoofdstukken pogen de auteurs het continuüm dat loopt van nog betrekkelijk eenvoudig te pareren irritant gedrag naar het soort fysiek geweld waarbij de zaak volledig uit de hand dreigt te lopen, in beeld te brengen. Die poging slaagt wonderwel, doordat ze telkens een goed geschreven en vooral zeer aansprekende en herkenbare casus als opmaat gebruiken voor een nadere beschouwing over vraagstukken als: Hoe zicht te krijgen op de situatie? Hoe de controle te houden over eigen emoties en gedragingen? En vooral: Hoe de zaak zo aan te pakken dat escalatie uitblijft?

Zoals het een goed medisch handboek betaamt, beperken de auteurs zich niet tot de symptomen. Uiteraard gaat het erom die zoveel als mogelijk te kop in te drukken, maar ook het ‘substraat’ van de verschijnselen wordt met enige verve geanalyseerd. Met andere woorden, ook de bronnen van agressief gedrag krijgen de nodige aandacht. Of die nou moeten worden gezocht in zo nu en dan niet te vermijden situaties van (mis)communicatie en onbegrip, in de aandoening van de patiënt (psychische of psychiatrische stoornis, dementie), in het veelbesproken cultuurverschil (‘Een maagdelijkheidsverklaring, wat kost dat nou?’) of gewoon in de opkomst van het type patiënt dat zijn behoeften bevredigd wenst te zien en wel onmiddellijk.

Overigens laten de auteurs zich wat die laatste oorzaak betreft nogal relativerend uit: ‘Patiënten die mondiger, kritischer en assertiever worden, meer op hun strepen staan, meer eisen, en meer klagen over de behandeling, zijn niet vanzelfsprekend ook agressieve patiënten’, schrijven ze.

Maar ze kunnen het wel worden. Er is de laatste jaren namelijk wel degelijk iets wezenlijks veranderd in de houding van de burger, zegt bijvoorbeeld Hans Boutellier in zijn recente De Veiligheidsutopie: hedendaags onbehagen en verlangen rond misdaad en straf (Boom Juridische Uitgevers, 24 euro). Menige Nederlander koestert volgens hem tegenstrijdige verlangens: aan de ene kant streeft hij naar ‘ongekende en ongeremde vrijheidsbeleving’ - zeggen wat je denkt is inmiddels al de basis voor een geheel nieuwe politieke beweging - en aan de andere kant kent hij een bijna utopisch verlangen naar veiligheid (lees in dit geval: gezondheid). De botsing tussen die twee wensen leidt in toenemende mate tot onbehagen en agressie.

Dat boek van Bouttelier moeten de auteurs van Conflicten en agressie in de medische praktijk bij een volgende druk maar toevoegen aan hun referentielijst.

Geuk Schuur & Douwe de Vries, Conflicten en agressie in de medische praktijk, Bohn Stafleu Van Loghum, ISBN 90 313 3921 0, 127 pag., 29,50 euro.