‘Optimale zorg is niet mogelijk zonder innovatie’

Het verlenen van optimale zorg is niet mogelijk zonder innovatie, zo stelt Nancy Rademaker. Rademaker is een van de bekendste sprekers op het gebied van innovatie, digitalisering en grensverleggende technologie. Ook was ze keynote spreker tijdens het startcongres van het jubileumjaar van de Landelijke vereniging van Artsen in Dienstverband (LAD) . ‘We moeten elkaar ruimte geven om dingen uit te proberen.’

Een algoritme van Google dat oogziektes kan detecteren. Een robot die bloed afneemt. Een smartwatch die over een langere periode je hartslag monitort en daardoor boezemfibrilleren kan ontdekken, ook als je nog geen klachten hebt. Een computer die gesprekken in de spreekkamer opneemt en daar zelf een verslag van maakt voor in het elektronisch patiënten­dossier. Voor sommigen misschien nog een ver-van-mijn-bed-show, maar volgens Rademaker is dit binnenkort de nieuwe realiteit.

Rademaker is al haar hele carrière werkzaam in de IT. ‘Mijn drive is om te kijken hoe technologie kan bijdragen aan verbeteringen in relatie tot de mens. Ik ben ervan overtuigd dat innovatie kan leiden tot een betere kwaliteit van zorg én de werkdruk van zorgprofessionals kan verlichten. En dat is hard nodig als je bedenkt dat er een zorginfarct dreigt.’ Toch merkt Rademaker dat er binnen de zorg terughoudendheid is om nieuwe technologieën in te zetten. ‘Dat is niet zo vreemd als je bedenkt dat de werkdruk hoog is en mensen in het algemeen moeilijk kunnen omgaan met veranderingen. Bovendien ontwikkelen nieuwe technologieën zich in een exponentieel tempo, terwijl ons lineaire brein dat helemaal niet kan bijbenen. Daar komt bij dat mensen bang zijn dat nieuwe technologie hun werk gaat overnemen. Maar die angst is onterecht. De finesse van zorgverlening zit namelijk in het menselijk contact tussen zorgverlener en patiënt. Denk bijvoorbeeld aan het voeren van een slechtnieuwsgesprek of het bieden van een luisterend oor. Daar kun je geen robot voor inzetten. En vergeet niet: ons brein heeft veel meer context dan welke technologie dan ook. Ik geloof dan ook niet dat het werk van zorgprofessionals overbodig wordt. Het wordt alleen anders. Dat geldt overigens voor bijna alle beroepen denk ik.’

Intelligence amplification

Volgens Rademaker moeten we af van het mantra ‘mens versus machine’, maar draait het juist om ‘mens mét machine’. ‘We hebben het vaak over AI, artificial intelligence, maar het gaat vooral ook om IA, intelligence amplification. Daarmee bedoel ik dat we technologie moeten inzetten om onszelf te versterken. Het kan ons helpen om de kwaliteit van ons werk te verbeteren en de werkdruk te verlagen. Denk bijvoorbeeld aan een robot die medische apparatuur of andere zaken van de ene naar de andere afdeling brengt. Of het printen van een scan in 3D, waardoor een chirurg een lastige operatie beter kan voorbereiden en de operatietijd kan worden ingekort. Ook is het mogelijk om operatieapparatuur uit te rusten met sensoren die een signaal afgeven wanneer een onderdeel bijna vervangen moet worden. Zo wordt voorkomen dat een apparaat stuk gaat. Dit soort innovaties kunnen de zorg een hoop tijd en geld besparen.’

Dankzij AI kunnen we de patiënt veel meer centraal stellen

Kansen

Veel ontwikkelingen in kunstmatige intelligentie komen niet vanuit de zorg zelf, maar juist van buiten de zorg. Grote techbedrijven, zoals Apple, Microsoft en Amazone, maken een opmars in de gezondheidszorg waarbij big data een belangrijke rol spelen. Bij big data kun je denken aan beelden, zoals MRI’s en echo’s, maar ook aan laboratoriumuitslagen, resultaten van behandelingen en persoonlijke kenmerken van patiënten. Door deze enorme hoeveelheid data op de juiste manier met elkaar te combineren, kunnen nauwkeurige algoritmes worden gecreëerd. Dankzij deze algoritmes kunnen we bijvoorbeeld voorspellen hoe groot de kans is dat iemand een bepaalde ziekte krijgt, of dat een bepaalde behandeling zal aanslaan. Hoewel dit ook ethische bezwaren oproept en er zorgen zijn over privacy, is Rademaker ervan overtuigd dat de zorg veel te winnen heeft bij big data. ‘Ik merk dat mensen vaak de nadruk leggen op wat er allemaal fout kan gaan, maar we moeten juist denken in mogelijkheden. Dankzij artificial intelligence kunnen we de patiënt veel meer centraal stellen. Denk aan het vroegtijdig opsporen van ziektes, of het inzetten van personalised medicine waarbij een behandeling wordt afgestemd op basis van de specifieke ziekte­kenmerken of het DNA van een individuele patiënt.’ Heeft Rademaker dan zelf helemaal geen problemen met de exponentiële groei van artificial intelligence? ‘Ik begrijp de zorgen die er zijn. Zelf kan ik mij bijvoorbeeld druk maken om de impact op het milieu, want al die algoritmen gebruiken veel rekenkracht en vreten dus stroom. Maar niets doen is geen optie, want de trein dendert gewoon door.’

Proeven van nieuwe technologie

Rademaker legt uit wat er volgens haar nodig is om artsen warm te krijgen voor innovaties in de zorg. ‘Ik denk dat we artsen in een kleine setting moeten laten proeven van nieuwe technologieën en ze mee moeten nemen in de mogelijkheden die er zijn. Ook is het belangrijk dat zorgprofessionals tijd en ruimte krijgen om met innovatie bezig te zijn, of in ieder geval om zich nieuwe technologieën eigen te maken. Daarnaast vind ik dat we meer aandacht moeten hebben voor de nieuwe generatie dokters en daarom technologie en innovatie een prominente plek moeten geven in de opleiding geneeskunde. Dáár begint het.’ Innovatie heeft volgens Rademaker voor een groot deel te maken met onze mindset. ‘De kunst van innoveren is om niet meteen te vragen naar een business case, want daarmee smoor je het enthousiasme in de kiem. Bij Google bijvoorbeeld, mogen alle medewerkers één volle dag in de week besteden aan innovatie, zónder al teveel voorwaarden of beperkingen. Zoiets vind ik een mooi initiatief. We moeten elkaar ruimte geven om dingen uit te proberen en ons realiseren dat sommige dingen zullen mislukken. Dat is een wezenlijk onderdeel van experimenteren. En dat is helemaal niet erg.’