Dweilen met de kraan open

Column

Wetenschappelijk onderzoek pleit voor meer en beter dweilen

Fragment uit uitzending KRO’s Goedemorgen Nederland van 14 november 2011:

‘We zijn 1,5 tot 2 miljard euro per jaar meer kwijt aan de zorg voor diabetespatiënten dan nodig is. Dat blijkt uit onderzoek dat is uitgevoerd door Ab Klink, voormalig minister van Volksgezondheid. Klink zocht dit uit voor Novo Nordisk, een farmaceutisch bedrijf dat zich al 90 jaar verdiept in diabetes.’

Als beleidsadviseur van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG) word ik geacht de geneeskunst te bevorderen. De KNMG tracht al meer dan 100 jaar niet alleen de geneeskunst, maar ook de volksgezondheid te bevorderen. Voorkomen is namelijk nog beter dan genezen. Daarom richten artsen zich niet alleen op het genezen, maar ook op de preventie van gezondheidsproblemen. De preventie van moderne volksziekte ‘diabetes’ kan echter beter buiten dan binnen de gezondheidszorg plaatsvinden.

Leefstijlveranderingen

Steeds meer Nederlanders krijgen op steeds jongere leeftijd diabetes type II. Deze toename komt vooral door leefstijlveranderingen: minder bewegen en meer en ongezonder eten. Volgens veel wetenschappers is de ‘obesogene omgeving’ hiervan de hoofdoorzaak.

Vanuit evolutionair perspectief verandert de leefomgeving van de mens sneller dan dat de mens zich hieraan psychisch en lichamelijk kan aanpassen. Dat lijkt vooral te gelden voor mensen met een lagere sociaaleconomische status (SES). Als de overheid dan weigert om in de leefomgeving te interveniëren, is dat of kortzichtig, of een keuze voor het principe van survival of the fittest (de mensen met een hogere SES).

Interventiesuggesties

Hoe zou de overheid in de obesogene omgeving kunnen interveniëren? Een aantal suggesties: Laat bij het plannen van nieuwbouwwijken en nieuwe kantoorgebouwen een beweegeffectrapportage uitvoeren. Maximeer de portiegroottes en omvang van de verpakkingen van voedingsmiddelen. Maximeer de hoeveelheid suiker en zout in te verkopen voedingsmiddelen. Enzovoorts. Na dergelijke interventies kan de consument nog steeds te veel en ongezond eten. Wie wil schransen, neemt gewoon een groter aantal kleinere porties. Wie van extra zoute pinda’s houdt, kan zelf een snufje zout toevoegen.

Gezonde keuze

Een ethisch argument tegen dergelijke overheidsinterventies in de obesogene omgeving is dat mensen met een hoge SES hun gezondheidsideaal niet aan mensen met een lage SES mogen opdringen. Daar zit wat in. De overheidsinterventies waar ik voor pleit, zijn echter niet een verbod op te weinig bewegen, of op te veel of ongezond eten. Het gaat er enkel om de gezonde keuze makkelijker te maken. De keuzevrijheid van consumenten wordt zelfs groter. Als consumenten kunnen we namelijk makkelijker zout en suiker aan voedingsmiddelen toevoegen dan deze eraan onttrekken.

Maximeer de portiegrootte
van voedingsmiddelen

In de hierboven geciteerde radio-uitzending pleit voormalig minister Klink voor nog meer investeringen in diabeteszorg, omdat dergelijke investeringen zichzelf op termijn terugbetalen. Zo lang de overheid weigert om, bijvoorbeeld via wetgeving, de obesogene omgeving tot een gezondere omgeving te maken, vind ik dat dweilen met de kraan open.

Michiel Wesseling, beleidsadviseur KNMG

Reageren kan op www.knmg.nl/columns.