Dermatologie

In de vitrine op de vide van Domus Medica richt het Medisch Farmaceutisch Museum ‘De Griffioen’ elk kwartaal een medisch historische expositie in. Deze keer aandacht voor de ontwikkeling van de dermatologie.

Gedurende vele eeuwen hebben huidaandoeningen de belangstelling gehad van chirurgijns en patiënten. Een huidafwijking is altijd goed zichtbaar omdat dit oppervlakkig is. Soms gaat de aandoening gepaard met alopecia of vitiligo. De patiënt wil behandeld worden omdat de aandoening vaak cosmetisch ontsierend is of klachten geeft zoals jeuk of pijn. De oudste volkeren, zoals Arabieren, Egyptenaren, Grieken, Romeinen en Sumeriërs, hebben al diverse huidkwalen beschreven. Bekend zijn de verhalen in de Bijbel en op de papyrus over de besmettelijkheid van lepra (melaatsheid) waarbij patiënten werden geïsoleerd.

Pas in de renaissance maakte men medische beschrijvingen, vooral Jean Astruc (1684-1766) in Parijs heeft hiermee naam gemaakt. De Weense arts Joseph Plenck (1738-1807) gaf een goede beschrijving van de efflorescenties: papel, macula, vesicula, bulla etc.

S. Mendes da Costa (1862-1943) was de eerste hoogleraar dermatologie in Nederland. Aan hem heeft de Vereniging van Dermatologen in 1960 een gouden penning gewijd.

Onderwijs en therapiën

Bij het onderwijs maakte men veel gebruik van moulages: getrouwe kopieën van gekleurde bijenwas. Het lichamelijk onderzoek beperkte zich tot heel goed kijken, zonodig met een loep of een diascoop: druk op de huid met een stevig stuk glas, doet de capillaire doorbloeding verdwijnen.

Als therapie gebruikte men aanvankelijk allerlei ingrediënten in smeersels, zalf, pasta, poeder en schudmengsels. Huidziekten werden ook met allerlei bestralingen behandeld; zo reageerde huidtuberculose goed op behandeling met ultraviolet licht.

Instrumenten

Niels Finsen (1860-1904) ontwierp de booglamp en ontving hiervoor in 1903 de Nobelprijs voor geneeskunde. Soms werden efflorescenties chirurgisch verwijderd, of elektrisch weggebrand.

C.A. Paquelin (1836-1905) heeft in 1876 een holle platinanaald gebruikt die door benzinedamp werd verhit.

Paul G. Unna (1850-1929), auteur van het voortreffelijke boek: Histopathologie der Haut, dat een vernieuwend inzicht in de dermatologie gaf, heeft deze methode verbeterd met de elektrische microbrander. De huid leende zich uitstekend voor een behandeling via het ‘koppenzetten’, iets wat schoonheidsspecialisten ook nu weer toepassen.

In de 18e eeuw ontdekte men met de microscoop dat soms een bacterie de ziekteverwekker was. Dat was de reden dat men ook meer aandacht besteedde aan wasbeurten, waarvoor de openbare badhuizen werden bezocht. Het is nog niet zo lang dat elk huis een douche heeft. Sindsdien wordt veel reclame voor allerlei cosmetica gemaakt. Na de Tweede Wereldoorlog werd in veel gevallen een antibioticatherapie toegepast.

Wetenschappelijke vereniging

De Nederlandsche Vereeniging van Dermatologen – opgericht in 1896 – was de zesde wetenschappelijke specialistenvereniging in ons land. In 1979 werd de naam gewijzigd: Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. Waarschijnlijk werden geslachtsziekten tot dit specialisme gerekend omdat het tweede stadium van syfilis werd gekenmerkt door roseola over de hele huid. Schaudin en Hoffmann ontdekten in 1905 de Treponema pallidum als de oorzaak en met het chemotherapeuticum Salvarsan dat Ehrlich en Hatta in 1910 hadden ontdekt, kon deze ziekte met succes worden behandeld.

Voor informatie: Medisch Farmaceutisch Museum ‘De Griffioen’, B.K.P. Griffioen, voorzitter, telefoon 015 213 4888 of e-mail: bkpgriffioen@wanadoo.nl. Reacties en aanvullingen zijn altijd welkom.