De rivier van het bewustzijn

De rivier van het bewustzijn, Oliver Sacks, De Bezige Bij, 220 blz, 24,99 euro.

bestel direct

Vlak voor zijn dood verzamelde neuroloog Oliver Sacks (1933-2015) voor het recentelijk verschenen De Rivier van het bewustzijn niet eerder gebundelde essays die getuigen van zijn grote kennis van evolutie, herinnering, bewustzijn, en ja, ook van tijd en tijdsbesef. Zoals het prachtige essay dat hij wijdde aan snelheid. Hij gaat daarin te rade bij de klassieke inzichten van de psycholoog William James en komt tot de slotsom dat ons tijdsbesef afhankelijk is van ‘hoeveel “gebeurtenissen” we in een bepaald tijdsbestek kunnen registreren’. Dat leidt weer tot een ingenieuze verklaring waarom de tijd in noodsituaties en bij sportprestaties ogenschijnlijk vertraagt. Ook het mooiste stuk in de bundel gaat over tijd en begint met een citaat van Jorge Luis Borges: ‘De tijd is de substantie waarvan ik gemaakt ben. De tijd is een rivier die mij meevoert, maar ik ben die rivier.’ Sacks maakt daar zijn eigen variant van als hij zegt dat mensen elk tafereel dat ze waarnemen ook vormgeven: ‘We zijn de regisseurs van de film die we maken – maar we zijn tegelijkertijd het onderwerp ervan: elk beeldje, elk moment zijn wij, is van ons.’ We bestaan, zegt hij, uit een verzameling ogenblikken die in elkaar overvloeien als in de rivier van Borges.