Boek: Kronkelpaden van het geheugen - Kristien Hemmerechts

Reconstructie van een lijdensweg

Herinneringen zijn als ‘drenkelingen die de hand opsteken, terwijl de rest al is verdronken’. Het zijn woorden van Louis-Paul Boon die Kristien Hemmerechts met instemming citeert. Toch is haar non-fictieboek Kronkelpaden van het geheugen, anders dan de uitgever suggereert, geen traktaat over de raadselachtige, onbetrouwbare en nukkige trekjes van het geheugen. De auteur probeert het leven te reconstrueren van haar voormalige buurmeisje Mischa Peeters, die op 40-jarige leeftijd overleed aan leukemie, moeder van twee jonge kinderen. Als bron gebruikt ze haar eigen herinneringen aan Mischa, gesprekken met en herinneringen van familieleden of vrienden, plus documentatie: foto’s, mailberichtjes, kattebelletjes. Het resultaat is patchwork, even associatief geschreven als het geheugen werkt.

Hemmerechts vervlecht haar relaas met een glijvlucht door haar eigen leven, de herinneringen aan haar gestorven echtgenoot, de dichter Herman de Coninck. Ook literatuur vormt een wezenlijk onderdeel van dit boek: het herlezen van de poëzie van De Coninck én Het verdriet van België van Hugo Claus leveren spannende scènes op waarin fictie en werkelijkheid hopeloos met elkaar verstrikt raken.

Chronologie ontbreekt, alle tekstfragmenten spiralen voorwaarts, en de lezer dreigt af en toe te verdrinken in de vele details en herhalingen. Toch zuigt het boek alle aandacht op. Voor medici is het een mer à boire, want leukemie komt voorbij maar ook depressie, de vroege dood van Hemmerechts’ kinderen, de psychosen van haar zus en de slechte leefstijl van haar man. Genadeloos – ook voor zichzelf – fileert Hemmerechts alle emoties die horen bij relaties en familiebanden, en die opdoemen bij ziekte, lijden en dood. Woede, verdriet, angst, hoop en vooral schaamte lekken van elke pagina. Ziekte en lijden geven een caleidoscopisch toneelbeeld te zien, waarbij iedere betrokkene een rol speelt, en niemand met schone handen achterblijft. Elk ziekbed is een schuldig landschap.

Het melodrama ontbreekt niet. Vlak voor haar dood wil Mischa per se een sjaal afbreien, voor haar dochter. ‘Ze heeft hem nooit afgekregen.’ Hemmerechts zet hoog in: het schrijven van een hoogstpersoonlijk, hartstochtelijk en noodzakelijk boek. Ze slaagt. Het boek is even genadeloos als liefdevol. FM

Kristien Hemmerechts, Kronkelpaden van het geheugen. De Geus, 288 blz., 21,50 euro.