Sommige dieren willen maar niet uitsterven

Mijn voorheen gezonde en nog werkende moeder kreeg afgelopen jaar een ernstig CVA, en een lange intensivecareopname volgde. Via de geriatrische revalidatiezorg eindigde de weg zo'n zes maanden later in het verpleeghuis. Tijdens deze periode ben ik van de ene verbazing in de andere gevallen. Want hoewel er anno 2023 steeds meer dieren met uitsterven bedreigd worden, is de paarse krokodil van de zorgverzekeraar dat zeker niet.

In het Nederlandse zorgsysteem bestaan twee soorten revalidatie: de medisch-specialistische revalidatie (MSR) in zelfstandige revalidatiecentra onder leiding van een revalidatiearts, en de geriatrische revalidatiezorg (GRZ), feitelijk een aparte revalidatievleugel in een selecte groep verpleegtehuizen onder de verantwoordelijkheid van de verpleeghuisarts. Aan de tweede vorm komt dan ook geen revalidatiearts te pas. Voor MSR gelden toelatingscriteria waarbij de patiënt voldoende belastbaar en leerbaar moet zijn en niet belemmerd mag worden door comorbiditeiten en/of (fysieke/mentale/sociale) kwetsbaarheid.^{1, 2}

Door de consulterend revalidatiearts in het ziekenhuis werd mijn moeder voor ontslag als te laag belastbaar voor de MSR ingeschat en werd daarmee verwezen naar de GRZ. Als familie hadden wij toen nog de goede hoop dat mijn moeder door een succesvol revalidatietraject wellicht terug naar huis zou kunnen, zij het met veel hulp. De klinische opname in de geriatrische revalidatiezorg bleek echter slechts zes behandeluren per week te omvatten. En in die zes uren zat dan ook anderhalf uur voor ‘diëtetiek, vocht en voedingslijst’, wat geen handelingen aan bed betreft. Bij navraag hierover kregen we het antwoord dat behandeluren helaas beperkt worden doordat al het patiëntcontact verantwoord moet worden aan de verzekeraar. En die administratietijd gaat van het direct patiëntcontact af. Na een maand werden de behandeluren bovendien verlaagd naar slechts twee à drie uur per week. U begrijpt, onze verwachtingen moesten net zo hard worden teruggeschroefd als het aantal behandeluren.

Toen mijn moeder enige tijd in de GRZ had verbleven, schatten haar behandelaren in dat zij gezien haar vooruitgang wellicht kon doorstromen naar de medisch-specialistische revalidatie. Vervolgens heeft het om onduidelijke redenen nog ruim twee maanden geduurd voordat mijn moeder daadwerkelijk op een officiële intake mocht komen. Helaas werd daar middels een reeks testen haar belastbaarheid alsnog als te laag ingeschat voor een volledig medisch-specialistisch revalidatietraject. De revalidatiearts had daarentegen oog voor ‘zorg op maat’ en stelde voor mijn moeder wel op te nemen in de MSR om middels een kortdurend traject te leren zelfstandig transities van rolstoel naar bed en wc te maken. Dit zou haar significant meer vrijheid en levensgeluk geven. Bovendien zou ze dan veel minder beroep op de zorg hoeven doen, ook in het verpleeghuis. Bij de zorgverzekeraar dachten ze daar anders over: volgens VGZ paste deze overplaatsing namelijk ‘niet in de reguliere beleidsorder en is hier sprake van Wlz (resp. permanente verpleeghuiszorg) na revalidatie en is MSR derhalve geen optie’. Daarbij negeren zij gemakshalve een recent rapport van Zorginstituut Nederland dat stelt dat kortdurende klinische MSR-behandeling wel degelijk geïndiceerd kan zijn als dit ‘de mate van zorgbehoefte of zelfstandig functioneren in een zorginstelling aanzienlijk zal verbeteren’.¹

Toen de vergoeding voor de geriatrische revalidatie op zijn einde liep werd mijn moeder vanuit de GRZ binnen enkele dagen overgeplaatst naar het eerste het beste verpleeghuis dat een plek voor permanente bewoning vrij had.

De verzekeraar vergoedde overigens wel mijn moeders rolstoelvervoer. Tenminste, zolang ze voor iedere afzonderlijke bestemming een aparte machtiging had aangevraagd. Bijvoorbeeld eentje voor vervoer van GRZ naar een controle in het ziekenhuis, maar weer een andere voor vervoer naar de intake bij de MSR. Bij indienen werden de declaraties echter alsnog afgewezen zonder duidelijke verklaring. Na letterlijk uren telefoneren met de klantenservice bleek een deel van het probleem te zitten in het boeken bij niet-gecontracteerde vervoerders. De verzekeraar wil namelijk graag dat je bij gecontracteerde vervoerders boekt, maar deze willen je alleen meenemen als je die vervoersmachtiging al binnen hebt. Het proces van aanvragen duurt echter al gauw tot na de afspraak waar die hele machtiging voor bedoeld was. De machtiging voor overplaatsing naar het ‘permanente’ verpleeghuis werd overigens gewoon afgewezen. Die verplaatsing telde namelijk als een ‘verhuizing’ en die wordt niet via de Zorgverzekeringswet, maar via de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) geregeld. Daarvoor hadden we gewoon even naar de gemeente moeten bellen om een pasje voor regiovervoer aan te vragen. Dat ik dat nou niet zelf even bedacht had. En toen mijn moeder vanuit haar permanente verpleeghuisplek weer op controle moest, had ze natuurlijk wel weer een nieuwe machtiging nodig en ditmaal met een verklaring van de behandelend verpleeghuisarts om uit te leggen waarom ze überhaupt naar het ziekenhuis moet.

Mocht de nieuwe regering op zoek zijn naar besparingen in de zorg, schaf dan deze administratieve rompslomp af en school de medisch adviseurs van de zorgverzekeraar om tot handen aan het bed. Dat is goed voor de tekorten bij het zorgpersoneel, goed voor de patiënt en zorgt dat de arts gewoon patiënten kan behandelen in plaats van formulieren ondertekenen. En misschien nog wel belangrijker, het bespaart kosten in de ggz voor het behandelen van overspannen mantelzorgers. Dus als er in 2024 dan toch een diersoort uitsterven moet, laat het dan die paarse krokodil zijn.

Yoram Klazen, aios anesthesiologie, Erasmus MC Rotterdam

Bronnen

1. Standpunt Medisch-Specialistische Revalidatie: zorg zoals revalidatieartsen plegen te bieden. 27 juni 2023. Zorginstituut Nederland.

2. Indicatiestelling Medisch Specialistische Revalidatie (versie april 2016). Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen Revalidatie Nederland.