Luctor et emergo

De kleurrijkste en meest inspirerende federatiepartner van de KNMG is ongetwijfeld het gezelschap Pincet & Penseel. Een club van dokters die naast hun dagelijks werk enthousiast de beeldende kunst beoefenen. Tekenen, schilderen, beeldhouwen, keramiek en glaskunst: ik heb het allemaal van nabij mogen zien en meemaken. Vier dagen ergens op Walcheren in een schilderachtige omgeving en vlak bij de zee. Genoeg inspiratiebronnen binnen handbereik. En dat blijkt te werken!

Te midden van een groot aantal kunstzinnige producties noem ik er één die mij het meest heeft getroffen. Het is het werk Luctor et emergo gemaakt door dokter Maja Vucetic. Een driedimensionaal schilderstuk. Een leeuwenkop met een menselijk gezicht komt na een periode van grote ademnood eindelijk boven water. Met gesloten ogen en wijdopen mond. De halfmens verkeert nog in grote benauwdheid en zuigt de lucht naar binnen. De manen van de leeuwenkop lopen over in de golven van het water: het felle geel contrasteert prachtig met het diepe blauw.

Maja brengt met dit werk haar gevoelens tot uitdrukking nu de coronapandemie eindelijk op zijn retour lijkt te zijn en de druk op de zorg, met name de ic’s, snel afneemt. Als dokter weet zij maar al te goed wat voor een worsteling benauwde patiënten doormaken. Hoe ongewis het resultaat van de behandeling is als er eenmaal sprake is van een Respiratory Acute Distress Syndrome. En hoe groot de opluchting, letterlijk en figuurlijk, als het eindelijk beter gaat. Opluchting bij haar patiënt, de familie, maar ook bij de hele zorg. Alles en iedereen komt weer op adem.

Het werk van Maja is ook het beginpunt van een hele reeks van werken van collega’s die hierdoor geïnspireerd worden. Een estafette noemen ze dat bij Pincet & Penseel.

Maja heeft zich laten inspireren door de wapenspreuk van de provincie Zeeland. Als je dat wapen bekijkt zie je inderdaad de figuur van een leeuw boven de golven. De leeuw van het Zeeuwse wapen drijft of zwemt niet in het water, maar hij is al boven gekomen! Met fier opgeheven kop lijkt de leeuw over het water te lopen. Dat water wordt afgebeeld als een drietal golven. Net zoveel als we er met deze pandemie hebben gehad! Dat kan geen toeval zijn. Dat mag ons extra vertrouwen geven dat we er nu ook echt van af zijn.

Een historicus maakt een kritische opmerking als ik hem het concept voor deze column voorleg. ‘Luctor et emergo’ heeft betrekking op de strijd tegen de Spanjaarden! Het Zeeuwse wapen is tijdens de tachtigjarige oorlog in zwang geraakt. De Engelse koningin Elizabeth I zegde de Republiek haar steun toe in haar onafhankelijkheidsstrijd. Veel later is men de betekenis van ‘ik worstel en kom boven’ gaan leggen bij de niet aflatende strijd van Nederland tegen het water. Voor de strijd tegen een pandemie is er geen enkele historische basis, zegt hij.

Ik hoor hem welwillend aan. De geschiedenis is van ons allemaal en niet het privilege van historici. De pandemie heeft Nederland tienmaal zoveel doden gekost als de watersnoodramp van 1953. Wij geven anno 2021 deze nieuwe duiding aan de Zeeuwse wapenspreuk. Ook al zijn we er nog niet helemaal van af. Een paar mensen zijn nog aan het worstelen. Uit solidariteit met hen blijven sommigen hun mondkapje voorlopig dragen. Zij kunnen nog niet vrijuit ademen.