Zieke scheldwoorden

Schele, snotneus, puistenkop! Het gebruik van ziekten en afwijkingen om iemand uit te schelden is al eeuwenoud. Vooral met een uitwendig zichtbare afwijking ben je de klos. Of het nu om strabismus, rhinitis purulenta of acne conglobata gaat. Als kind word je er al mee geconfronteerd. Je vriendjes schelden je uit. En je gaat meedoen. Je pakt ze terug. Je maakt die ettertjes uit voor alles wat ziek en lelijk is. Maar ook sommige volwassenen kunnen er wat van.

Zo weten we sinds kort dat zieke scheldwoorden ook in en om het Binnenhof worden gehanteerd. Pieter Omtzigt meldt in een uitgelekt document dat hij binnen het CDA is uitgemaakt voor teringhond. Van wie deze kwalificatie afkomstig is laat hij onvermeld, maar het is wel een partijgenoot. Voor Pieter is dit mede een reden om zijn lidmaatschap van deze politieke partij op te zeggen. Binnen het CDA zal zijn uittreden zeker tot nieuwe scheldpartijen hebben geleid. Want Pieter is een stemmenmagneet. Maar over sommige zaken, zoals macht en tegenmacht en de toeslagenaffaire, denkt hij net wat anders dan zijn partijgenoten. En dat mag niet. De rijen moeten gesloten blijven.

Het CDA is consequent. Wie durft nog te zeggen dat deze partij geen ideologie heeft? Het afwijken van de officiële christelijke leer, kortweg ketterij genoemd, wordt al ruim vóór de Reformatie bestraft met excommunicatie en liquidatie. Het afwijken van de christelijk-politieke doctrine van het CDA kan evenmin onbestraft blijven. Als Pieter een vrouw was zou een heksenverbranding in de rede hebben gelegen. We kennen de geschiedenis! Maar Pieter is het CDA-tribunaal te vlug af. Hij zegt zelf op. Net als Dries van Agt, die ook anders denkt dan de meerderheid. Wie volgt?

Terug naar de teringhond. Een exponent van een interessant type scheldwoord. Een scheldwoord met een ziekte erin. Tering, een obsoleet Nederlands woord voor terminale tuberculose. Phthisis is de oude medische term, totdat Robert Koch in 1882 de tuberkelbacterie ontdekt en de ziekte tuberculose gaat heten. Tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw is tuberculose een sluipende en vaak dodelijke ziekte. Met de komst van para-aminosalicylzuur, streptomycine en INH verdwijnt dat levensbedreigende karakter. Eigenlijk is het een anachronisme om iemand anno 2021 van het lijden aan deze ziekte te beschuldigen. Het CDA lijkt achter te lopen. Coronahond is eigentijdser!

En dan hebben we meteen die tweede helft van het scheldwoord te pakken. Het woord hond suggereert dat we met een vies en verwerpelijk wezen te maken hebben. Het is niet zo bekend dat een hond tuberculose kan krijgen. Best mogelijk dat er een species met de naam Mycobacterium canis bestaat. Maar waarom zou iemand uit woede Omtzigt een hond noemen? Het CDA is juist vóór de hond. Het gezinshuisdier bij uitstek! De partij die pleit vóór het behoud van het gezin als de hoeksteen van de maatschappij is immers ook vóór de afschaffing van de hondenbelasting. De CDA-medewerker had Omtzigt misschien beter een 'teringvent' of 'teringjoch' kunnen noemen.

Dat brengt ons bij de algemene structuur van het zieke scheldwoord. Die ziet er zo uit: [aanduiding van een ernstige ziekte, vaak een infectieziekte]+[aanduiding van een persoon]. Veelgebruikte toepassingen zijn: klerelijer [lijder aan cholera], takkewijf [vrouw die een attaque (CVA) heeft gehad] en pokkenkind [kind lijdend aan variola major]. U ziet, de infectieziekten die hier te lande aardig zijn teruggedrongen krijgen met deze bargoense scheldwoorden een nieuwe kans. Het zal niet lang duren of de coronalijer is endemisch geworden en kan aan dit rijtje worden toegevoegd.

Infectieziekten zijn ook populair als je iemand wilt verwensen. Zieke verwensingen hebben de structuur [krijg de]+[aanduiding van een ernstige ziekte, vaak een infectieziekte]. Krijg de klere, krijg de vinkentyfus, krijg de sief, krijg de pleuris. Een verwensing is zwaarder dan een scheldwoord. Met een verwensing wens je iemand een ziekte toe. Krijg de tering. Dat denken ze bij het CDA als het over Omtzigt gaat. Maar dat hoor je ze nu net niet zeggen. Ze kennen hun grenzen.

Eén troost voor Pieter. Hij staat niet alleen. In mei is Liz Cheney uit de Republikeinse partij gegooid. Liz houdt door de hele VS vurige pleidooien om Trump voorgoed van het presidentschap uit te sluiten. De zittende kliek in de Grand Old Party ziet haar daarom als een bedreiging. Ook Liz wordt het voorwerp van zieke scheldwoorden. En zieke verwensingen. Get the cancer.