Euthanasie voor jeugd met psychische aandoening verbieden? Riskant!
5 reactiesOnlangs publiceerde Medisch Contact een artikel waarin werd betoogd dat euthanasie bij jeugdigen met een psychische aandoening verboden zou moeten worden.
Alvorens op de inhoud in te gaan iets over de omvang. Het artikel stelt dat niet bekend is hoe vaak er sprake van is, maar dat vind ik te kort door de bocht. Exacte aantallen zijn niet direct te vinden, maar in het jaarverslag 2017 van de Regionale Toetsingscommissie staat dat dertien keer euthanasie verleend is vanwege een psychische aandoening bij iemand onder de 40 jaar. Eén mailtje aan hen volstaat om te weten te komen dat het om drie mensen gaat in 2017 onder de 25 jaar en om één in 2018. In de leeftijd van 12-17 jaar komt het helemaal niet voor. Het gaat dus om een zeer uitzonderlijk gebeuren. Inhoudelijk is de teneur van het artikel dat iemand met nog niet uitgerijpte hersenen zich geen goed oordeel kan vormen omtrent de uitzichtloosheid van zijn lijden. Dat roept de vraag op hoe de auteurs denken over andere ingrijpende beslissingen in deze levensfase. Een relatie aangaan, trouwen, kinderen krijgen, in dienst gaan bij het leger, een hypotheek nemen, beslissen over je medische behandeling of een studie kiezen. Nu is de vraag je leven te beëindigen weliswaar nog ingrijpender, maar daarom is er ook een uitgebreide procedure met de zorgvuldigheidseisen. Daarin is meegenomen of iemand een wilsbekwaam oordeel kan vellen. Bovendien vormt ook de arts zelf zich een oordeel over de uitzichtloosheid van het lijden. Je mag ervan uitgaan, dat hij daarin aspecten als de rijping van het brein meeneemt. De schrijvers stellen echter een verbod voor, zodat de jongere zijn energie er ook niet in hoeft te steken, omdat hij weet dat het niet kan. De vraag is welke weg iemand dan kiest. Suïcide bij jeugdigen onder de 25 is helaas veel minder zeldzaam dan euthanasie. Collega Waas, kinder- en jeugdpsychiater noemt in zijn reactie terecht het risico van het absoluut afsluiten van de mogelijkheid van euthanasie. Aan het eind stellen de schrijvers voor te komen tot indicatoren om de uitgerijptheid van het brein te beoordelen. Het lijkt me een volstrekt onmogelijke missie om tot indicatoren te komen waarvan de betrouwbaarheid ook maar enigszins is bewezen. Beslissen over euthanasie bij iemand die lichamelijk gezien nog vele jaren te leven heeft, vraagt zonder meer uiterste zorgvuldigheid. Dat geldt voor het toekennen, maar ook voor het afwijzen, want die vele jaren kunnen ook jaren zijn dat iemand nog te lijden heeft. De wet legt het oordeel over de wilsbekwaamheid, de ondraaglijkheid en uitzichtloosheid van het lijden bij de patiënt en de arts. Ik heb geen enkele reden aan te nemen dat dat op dit moment bij jeugdigen onvoldoende zorgvuldig gebeurt. In het debat over euthanasie vanwege psychisch lijden komt het vaak voor dat mensen wijzen op de noodzaak van extra zorgvuldigheid. Een oproep om bij jeugdigen mee te nemen dat het brein nog niet uitgerijpt is zou ik kunnen begrijpen, hoewel ik me afvraag of dat niet een open deur is. Een oproep tot een verbod vind ik echter ondoordacht en riskant.
P.S. Na het verschijnen van dit blog werd ik nog door een collega attent gemaakt op dit proefschrift waarin vastgesteld werd dat kinderen vanaf 12 jaar al heel wilsbekwaam zijn.
Meer van Menno Oosterhoff-
Menno Oosterhoff
Menno Oosterhoff is (kinder- en jeugd)psychiater eninitiatiefnemer van www.ocdnet.nl en www.ocdcafe.nl. Hij maakt de podcast ‘God zegene de greep’ over de dwangstoornis. Daarover gaat ook zijn boek ‘Vals alarm´ waarin ook zijn eigen dwangstoornis aan de orde komt. Zijn boek ‘Ik zie anders niks aan je’ gaat over psychische aandoeningen in het algemeen. Tenslotte vindt u een bloemlezing van zijn blogs terug in het boek 'De psychiater en ik', een uitgave van Medisch Contact.
menno oosterhoff
psychiater, THESINGE
Bedankt voor de reacties.
Op de opmerking dat de psychiatrie zo breindenken is geworden wil ik wel even ingaan. Volgens mij sluit een biologische visie niet perse uit dat je toch ook betekenis verleend aan innerlijke belevingen. De oplossingen voor... mijn eigen geworstel met de existentie zoek ik bijvoorbeeld niet primair in een biologische bijstelling van mijn brein, maar meer op het beschouwelijke vlak. Dick Swaab heeft zeker gelijk met dat de staat van ons brein nauw samenhangt met de inhoud van onze beleving. Of dat alles is weet ik niet. Ik hoop het niet. Ik zie de hersenen liever als het instrument wat we bespelen. een we, dat boven de stof staat. Genesis zegt ; Stof zijt ge en tot stof zult ge wederkeren. Maar Prediker is wat positiever. Naast de stof, die terugkeert tot de aarde is er ook sprake van de geest die weder tot God keert, Die hem gegeven heeft.
Of het waar is? Ik weet het niet. Ik klamp me altijd vast aan het bewustzijn. dat is zo'n verschijnsel wat zich zo moeilijk alleen materieel laat verklaren.
We zullen zien. Ooit.
E. Moers
psychiater, Venlo
Beste Menno,
Bedankt voor je blog.
In de loop van loopbaan als psychiater werkzaam in de jeugd-GGZ heb ik vele jongeren ontmoet, die weinig perspectief in hun leven hadden. Suïcidepogingen waren dan vaak het gevolg van deze uitzichtloosheid. ...
Vele jongeren zijn dan alleen maar gericht op het einde en zien geen toekomst meer.
Laatst kwam er een jongere op mijn spreekuur en verzocht om euthanasie, nadat hij zelf een aantal mislukte pogingen had ondernomen. Toen ik op zijn verzoek inging en uitlegde dat er wel een heel traject aan vooraf diende te gaan, waarin een behandeltraject moest worden gelopen en de uitzichtloosheid van zijn bestaan kon worden gedocumenteerd, nam de spanning af en kon gewerkt worden aan een samenwerking gericht op behandeling. Na een half jaar vond hij het allemaal niet meer actueel, het ging hem inmiddels beter en hij wilde weer verder.
Dit is uiteraard een NS 1 beschrijving, maar ik vrees dat we niet alleen veel jongeren in de steek laten door deze opties niet bespreekbaar te maken maar ook ouders, behandelaren en verpleegkundigen en groepsleiding, die met deze jongeren werken, en die voortdurend op het vinkentouw zitten om pogingen te verhinder.
GJ Bonte
Neuroloog, Dalfsen
En ik zou vergeten om te zeggen, maar Menno Oosterveld, blijkbaar en heel duidelijk met zijn beide pootjes stevig in de modder, weet heel goed duidelijk te maken wat er schort aan het artikel dat euthanasie bij jongeren wil verbieden.
De meest du...idelijke zin is nog dat er geen enkele indicator is die de "uitgerijptheid" van het brein kan beoordelen. En die komt er ook niet. Als voorbeeld noem ik maar dat zelfs boven de veertig of vijftig jaar leren mensen nog heel veel over tactische en strategische methoden om met hun medemens om te gaan. Kortom, de uitgerijptheid van het brein is een illusie. Pas als je overlijdt is het brein "uitgerijpt", als de pluizebol van de paardebloem. Dan pas kun je het brein "wegblazen", als je dat zou willen...
GJ Bonte
Neuroloog, Dalfsen
@Van Veen: De primaire reden dat ik neuroloog wilde worden is dat ik alles over het brein wilde lezen, leren en weten, waarom weet ik eigenlijk niet. Ik heb het boek Neuroscience van Kandel en Schwarz van kaft tot kaft gelezen, maar daarna wist ik ni...et wezenlijk veel meer van wat er in ons brein speelt dat ons de mens maakt die we zijn. En als simpele boerenzoon werd ik natuurlijk sterk beïnvloed door de enorme aandacht voor het brein, en ik deed mijn studie in een tijd dat Kahn de biologische psychiatrie propageerde en de oorzaak van vrijwel alle psychiatrische aandoeningen in het brein zocht.
Ik heb kort geleden het boek "Gedaanten van Waanzin" gelezen. Het is een wat saai boek, met veel herhalingen, maar wat het heel goed duidelijk maakt is dat psychiatrisch lijden er altijd geweest is, en dat het dus blijkbaar bij onze erfelijke uitrusting hoofd. Frenitis, de manie en de melancholie, hoewel deze hele deze woorden een hele andere lading dekten dan nu, zijn er altijd geweest. Het is daarom te gemakkelijk om onze "moderen maatschappij" de schuld te geven van dit alles. Wat me ook duidelijk werd is dat het altijd "de maatschappij" was die bepaalde wat normaal was en wat niet.
Kortom, het brein en de omgeving, nature and nurture. Maar psychiatrie is het enige vak dat behoort te gaan over ons brein in relatie met onze omgeving en het zelf, of anders gezegd "de binnenruimte". De omgeving die zijn gang kan gaan in de speelruimte, zoals je wilt, de zandbak die het brein biedt. En het brein moet, in samenspraak met de binnenruimte, ons lichaam en alles wat zich daar afspeelt bepalen wat we met die "buitenruimte" kunnen en willen doen.
Ik lees op het moment "Lost Connections". Er zal van alles tegen in te brengen zijn, maar als het brein geen "buitenruimte" heeft leert het niets en doet het niets. En als de psychiatrie de "buitenruimte" vergeet of verwaarloost zal men nooit iets leren over het brein.
E.B. van Veen
, huisarts
Beste Menno,
Bedankt voor je blog. Ook het eerdere betoog heb ik met interesse gelezen. En verder heb ik helaas ervaring met suïcide in mijn gezin van herkomst, gepleegd op 19 jarige leeftijd.
Wat mij opvalt van de huidige psychiatrie is, dat zij p...sychisch lijden ziet als enkel brein-lijden. Opeens hebben mensen met een psychische aandoening brein-aandoeningen. In mijn studietijd was dat nog niet zo.
Terwijl in mijn beleving suïcidaliteit vooral ook lijden is aan zinloosheid. Het gevoel dat je naasten beter af zouden zijn als jij er niet meer was. Ik mis daar oog voor.
Verder is suïcide bijna nooit een weloverwogen keus. Of je brein nu uitgerijpt is of niet, suïcide is bijna altijd een daad uit wanhoop. Ook vaak een impulsieve daad.
Tenslotte laat suïcide een ravage na. Bij ouders, bij broers en zussen, bij kinderen. Bij vrienden en anderen. Een gevoel van machteloosheid; 'hoe hadden wij het kunnen voorkomen?'
Ik heb geen 'oplossing'. Natuurlijk niet. Ik geef alleen aan dat ik de huidige brein-fixatie van de psychiatrie opvallend vind. Misschien dat het met de secularisatie van onze maatschappij te maken heeft. Als er in onze kerkelijke gemeente wordt afgekondigd dat iemand is overleden, wordt vaak gezegd
'Niemand leeft voor zichzelf, niemand sterft voor zichzelf. Hetzij wij leven, hetzij wij sterven, wij zijn van de Heer'. Dat vind ik altijd mooi.