Bloedstollende bevindingen dankzij Jehova’s getuigen

Een wetenschappelijke benadering van geneeskundige problemen is van ongekende waarde. Zonder wetenschappelijk bewijs zou bedrust na een operatie nog steeds de norm zijn en roken in de spreekkamer of in de trein niets meer dan een sociale gewoonte.

Jaarlijks worden er meer dan een miljoen artikelen binnen de biomedische sector op PubMed gepubliceerd (Landhuis, Nature, 2016). Dat komt neer op twee wetenschappelijke artikelen per minuut. Ook Nederland is een ster op het gebied van wetenschappelijk onderzoek. In 2021 telden we hier in totaal 36.472 promovendi, waarvan een derde binnen de medische sector werkzaam was (bron: Rathenau Instituut). Dit alles heeft tot vele ontwikkelingen geleid, inclusief een waaier aan behandelopties.

Op de intensive care (ic) zijn de behandelmogelijkheden van orgaanspecifieke disfuncties indrukwekkend. Als bijvoorbeeld de drainproductie na een hartoperatie toeneemt, kun je de stolling corrigeren door onder andere fibrinogeen, fresh frozen plasma, protamine, desmopressine, calcium, cofact of trombocytentransfusie te geven. Blijkt de bloeding te berusten op een anatomische oorzaak, dan is de stolling in ieder geval goed gecorrigeerd.

Getuigen van Jehova weigeren om religieuze reden iedere vorm van transfusie met menselijke bloedproducten en producten gemaakt van donorbloed (cofact, fibrinogeen en albumine). Het reflexmatige gevoel van veel zorgverleners is dat Jehova’s getuigen hierdoor meer risico’s lopen op complicaties bij een electieve hartoperatie, omdat de mogelijkheden beperkt zijn bij vermoeden op bloedingscomplicaties. Bloedstollend blijken de resultaten van de grootste retrospectieve observationele studie in Europa onder Jehova’s getuigen, in kaart gebracht door onder andere Mandy Langstraat en Bas Gerritse in ziekenhuis Amphia. De complicatierisico’s onder 337 Jehova’s getuigen die een electieve cardiochirurgische operatie ondergingen, waren juist kleiner en het algehele postoperatieve beloop niet slechter vergeleken met de groep die wel transfusies kreeg. Uiteraard kent een retrospectieve observationele studieopzet beperkingen en heeft Amphia een speciaal protocol rondom hartoperaties bij Jehova’s getuigen, waarbij deze patiënten streng gescreend worden alvorens ze geaccepteerd worden voor een operatie. Desalniettemin laat deze studie wel zien dat we wellicht meer onderzoek moeten doen naar de voordelen van een restrictief transfusiebeleid op de ic. Eerder waren er ook al aanwijzingen dat dit niet alleen goedkoper is, maar ook correleert met een betere overleving van patiënten op de ic (Anthes, Nature, 2015). Zou dit voor andere indicaties, zoals bij oncologische patiënten waar we onder het motto ‘baat het niet, dan schaadt het niet’ laagdrempelig transfusies voorschrijven, ook niet gelden?

De vooruitgang binnen de geneeskunde blijft fascinerend. Het lijkt er echter op dat de gouden standaard per definitie berust op een medische interventie. De meeste registratiestudies voor een nieuw geneesmiddel of een nieuwe interventie worden onder ‘ideale’ omstandigheden in een ‘ideale patiëntenpopulatie’ onderzocht. In de praktijk zijn de patiënten die we dagelijks zien verre van ideaal en complexer dan in studies. Het is dus maar de vraag of onze complexe patiënten wel baat hebben bij deze, vaak dure, behandelingen. Het wordt tijd dat we onze wetenschappelijke visie moderniseren door meer open te staan voor conservatieve, restrictieve behandelmogelijkheden, in elk geval daar waar solide bewijs voor de desbetreffende patiëntenpopulatie ontbreekt.

Met dank aan Mandy Langstraat (arts-assistent) en Bas Gerritse (cardioanesthesioloog) van ziekenhuis Amphia voor het gebruikmaken van hun onderzoeksdata.