Werkhervatting als panacee

De schrijfster Renate Dorrestein leed elf jaar aan ME, chronische vermoeidheid. Zij probeerde van alles om ervan af te komen, maar niets hielp. En op een dag merkte ze dat de klachten over waren. Tijdens de hele periode van haar ziekte is ze boeken blijven schrijven, waaronder één over ME.

Volgens Dorrestein houden artsen die van haar geval op de hoogte zijn, hun patiënten voor dat ook zij best kunnen werken - kijk maar naar Dorrestein. Daar heb ik moeite mee, zegt Dorrestein. Ik kon toevallig blijven werken, maar dat hoeft niet bij iedereen goed uit te pakken. Ik vind het erg onrechtvaardig dat mijn geval nu zo wordt gebruikt.

Is Dorresteins zorg terecht? Is het zo slecht om bij vermoeidheidsklachten te adviseren weer snel het werk op te vatten?

Paradox

Huisartsen en bedrijfsartsen verschillen in hun adviezen aan patiënten met klachten als burn-out en chronische vermoeidheid. De een zegt dat iemand rust moet nemen, de ander schrijft werkhervatting voor. Patiënten raken daardoor nog meer in de stress, want wie heeft er gelijk? Treedt er ernstige gezondheidsschade op als zij hun werk hervatten? Of raken ze door rust te nemen zo uit conditie dat terugkeer naar het werk er niet meer in zit?

Illustratie:Photodisc, Getty Images

In de reactivering bij chronische stress schuilt een paradox: onderzoek, onder anderen van de Groningse hoogleraar Theo Meijman (in: De psychologie van arbeid en gezondheid, 2003), wijst uit dat als iemand tegen zijn zin in werkt, hij compensatoire inspanning levert en extra stresshormonen aanmaakt. De stresshormonen adrenaline en cortisol kunnen ontregeld raken en waarschijnlijk is er een relatie tussen de ontregeling van cortisol en burn-out. Het is dus erg logisch om iemand een tijdje rust voor te schrijven. Want, zo denk je als huisarts of als bedrijfsarts, dan herstelt de neurohormonale balans zich vanzelf. Maar de kans dat iemand in het werk terugkeert, wordt kleiner naarmate iemand langer afwezig is, zo blijkt uit onderzoek. Vandaar dat er nu een andere aanpak wordt gepropageerd, opgenomen in de richtlijnen voor psychische klachten voor bedrijfsartsen, om iemand zo snel mogelijk het werk te laten hervatten, ook al is hij nog niet helemaal hersteld. Maar dat gebeurt vaak tegen iemands zin in, wat compensatoire inspanning en dus de aanmaak van stresshormonen betekent. Ook is iemand vaak bang dat het op het werk weer misgaat en dat betekent opnieuw stress. Dat doe je iemand toch niet aan?

Aanpak
De oplossing van het dilemma schuilt in de aanpak van werkhervatting. Op dezelfde wijze weer aan de slag gaan, zonder dat het arbeidsconflict, de perfectionistische werkhouding, de moeite met nee zeggen, of het stellen van prioriteiten is aangepakt, is voor zowel de werknemer als de leidinggevende funest. De kans is groot dat iemand terugvalt en het daarna voor gezien houdt. Wat wel werkt, is dat iemand lichamelijk actiever wordt en tegelijkertijd zijn eigen gedachten over ziekte en de onmogelijkheid van werkhervatting uitdaagt. De vraag is dus niet: wel of niet aan het werk, maar: hoe aan het werk.

In het Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Psyche (NKAP) participeren GGZ

Groningen, GGZ Oost-Brabant, Altrecht, Jellinek, Parnassia psychomedisch centrum, en de branchevereniging GGZ Nederland. Correspondentieadres: Postbus 8400, 3503 RK Utrecht, tel. 030 287 4036, e-mail:

info@nkap.nl

Arbeid en gezondheid

Het is niet altijd gemakkelijk om gezondheidsklachten van patiënten in verband te brengen met het werk dat zij doen. Mede om artsen daarbij te helpen zijn kenniscentra voor arbeidsrelevante aandoeningen (NKAA) opgericht, die de kennis op dit gebied moeten verzamelen, toegankelijk maken en verspreiden. Ook kunnen artsen een beroep doen op de diensten van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB).

In een reeks korte bijdragen beschrijven deze vijf centra met welke vragen artsen bij hen terechtkunnen en wat voor soort antwoorden zij mogen verwachten. Deze week een bijdrage van het Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Psyche (NKAP).