Pionieren met invriezen eierstokken

Invriezen van ovariumweefsel kan meisjes en vrouwen de kans geven om na chemotherapie hun vruchtbaarheid te behouden. ‘Niet behandelen, maar onderzoeken’, bepleit een richtlijncommissie, want kennis over effectiviteit en veiligheid ontbreekt.

Vrouwen en meisjes die een chemokuur ondergaan, kunnen daardoor onvruchtbaar worden. Het Universitair Medisch Centrum Groningen startte in 1997 op kleine schaal met invriezen van ovariumweefsel voorafgaand aan een chemokuur. Na terugplaatsing van het weefsel kunnen vrouwen alsnog een gezin stichten. Invriezen van ovariumweefsel is daarmee een uitkomst als alternatieven, zoals uitnemen van eicellen met ivf-technieken, niet mogelijk zijn. Jaarlijks komen tweeduizend vrouwen in aanmerking voor de techniek.

In het rapport ‘Vruchtbaarheidsverzekering: medische en niet-medische redenen’ pleitte de Gezondheidsraad in 2004 voor een behandelrichtlijn. In 2007 was de CBO-richtlijn ‘Cryopreservatie van ovariumweefsel: experimenteel en niet vergoed’ een feit. Maar er kan niet worden behandeld met de richtlijn, want de techniek van het invriezen, de patiëntenselectie en de te verwachten resultaten zijn nog grotendeels onbekend. De richtlijn heeft daardoor meer weg van een onderzoeksprotocol dan van een behandelrichtlijn.

‘Daar is bewust voor gekozen’, zegt gynaecoloog Maas Jan Heineman, voorzitter van de richtlijncommissie en destijds betrokken bij de experimenten in het Groningse UMC. ‘Het was zoeken naar de balans tussen aanbieden van een methode waarmee vrouwen vruchtbaar kunnen blijven en zorgen dat we geen buitensporige verwachtingen opwekken met deze experimentele methode. De juristen, ethici en psychologen uit de richtlijncommissie hebben ons dokters een spiegel voorgehouden: over invriezen van ovariumweefsel is te weinig bekend voor een behandelrichtlijn.’

Financiering voor het onderzoek ontbreekt tot op heden. Hoeveel geld het onderzoek gaat kosten, kan Heineman nog niet zeggen. Opname in het standaardzorgpakket via het College voor zorgverzekeringen zou een mooie optie zijn: ‘Ovariumweefsel dat we nu invriezen, kunnen we op termijn toepassen met de dan verkregen kennis. Invriezen van zaadcellen wordt nu ook vergoed.’

Subsidie van ZonMw is een tweede optie, en anders zou het uit de onderzoekspotjes van de universitaire centra zelf moeten komen. Bij navraag reageert de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra echter dat ZonMw voldoende subsidies biedt, ook voor richtlijnen waarin kennis ontbreekt.

‘Wij hopen dat deze publiciteit subsidie genereert’, zo reageert Heineman. ‘Het zou niet goed zijn als instituten los van elkaar met de behandeling gaan experimenteren. De NVOG (Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie, red.) wil een consortium oprichten met instellingen die interesse hebben in dit cryopreservatieonderzoek. Eerdere consortia rond verloskundig onderzoek, onderzoek op het gebied van voortplantingsgeneeskunde en uro-gynaecologisch onderzoek blijken zeer succesvol. Alle instellingen werken met hetzelfde protocol en wisselen informatie uit.’

De Gezondheidsraad zag in 2004 nog een obstakel bij invriezen van ovariumweefsel: de Embryowet. De wet beperkt de ruimte voor preklinisch embryo-onderzoek naar de veiligheid van nieuwe voortplantingstechnieken in Nederland, aldus het rapport. Heineman verwacht vooralsnog geen problemen. ‘De CCMO (Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek, red.) toetst op de Embryowet en in de praktijk is veel onderzoek goed mogelijk.’ HC