Mag een arts gedwongen sectio uitvoeren in het belang van het kind?

Veelgestelde vragen aan de KNMG Artseninfolijn

Een vrouw meldt zich in partu op de SEH. De foetus blijkt in nood en een spoedsectio is geïndiceerd. De vrouw weigert echter om hier toestemming voor te geven. Zij staat erop om de bevalling vaginaal te doen. Dat zal vrijwel zeker leiden tot de dood van het ongeboren kind of anders ernstige schade. Mag ik als arts in deze situatie, tegen de wil van de vrouw, een sectio uitvoeren?

Antwoord

Voor artsen ontstaat een moreel dilemma als zij geconfronteerd worden met een patiënt die een noodzakelijke behandeling weigert. Vooral als dat een behandeling is waarbij de zinvolheid niet ter discussie staat. In het geval van een sectio wordt het dilemma nog eens vergroot door het feit dat er een tweede in het spel is: het ongeboren kind. Hulpverleners in de perinatale zorg voelen zich terecht niet alleen verantwoordelijk voor de (gezondheids)belangen van de vrouw, maar ook voor die van het kind.

Van belang in deze casus is of de vrouw ter zake wilsbekwaam is. Is de vrouw in staat om informatie te verwerken en te beoordelen? Kan de vrouw de gevolgen van de weigering overzien? Als dit zo is, dan biedt de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) geen ruimte voor een behandeling onder dwang. Ook niet als er een belang van een ander – zoals een ongeboren kind – in het spel is. Het recht op zelfbeschikking en het recht op lichamelijke integriteit van de vrouw staan een dwangbehandeling in het belang van het ongeboren kind in de weg.

Wilsonbekwaam
Anders ligt het als er sprake is van wilsonbekwaamheid, zoals het geval kan zijn bij vrouwen met een psychiatrische aandoening. In die situatie biedt de WGBO wel enige ruimte voor gedwongen behandeling, maar alleen als een vertegenwoordiger met de behandeling instemt en die behandeling er op gericht is om ‘ernstig nadeel’ voor de vrouw zelf te voorkomen. Daaronder zou ook het risico geschaard kunnen worden op verlies van een kind door geen sectio te ondergaan.

Bij psychiatrisch patiënten die gedwongen zijn opgenomen in het kader van de Wet Bijzondere Opneming in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ), is dwangbehandeling van de stoornis mogelijk. Dit om gevaar voor de patiënt of een ander af te wenden, voor zover dit gevaar voortvloeit uit de stoornis. Het kan dan bijvoorbeeld gaan om het toedienen van antipsychotica voor de behandeling van de psychiatrische aandoening. De behandeling van een niet-psychiatrische aandoening of conditie, zoals een zwangerschap, valt ook dan niet onder het regiem van de BOPZ. Daarop is de WGBO van toepassing.

Voor gedwongen behandeling van wilsonbekwame vrouwen in het belang van het ongeboren kind bestaat binnen de huidige wetgeving dus nauwelijks ruimte. Wel is het in extreme situaties mogelijk om al voor de geboorte van het kind een voorlopige ondertoezichtstelling te laten uitspreken en de vrouw gedwongen te laten opnemen.

Conclusie
Hoe moeilijk het voor artsen dus ook zal zijn om zich hierbij neer te leggen: er zijn op dit moment geen juridische mogelijkheden om onder dwang een sectio uit te voeren in het belang van het kind. Een arts kan in een dergelijke situatie alleen een gedwongen sectio uitvoeren als de vrouw wilsonbekwaam is en zij ernstig nadeel zou ondervinden van een negatieve afloop van de zwangerschap. Ook als het leven van de wilsonbekwame vrouw zelf in gevaar is, kan een sectio uitgevoerd worden. Gelet op de ernstige inbreuk op de lichamelijke integriteit die een arts voor een sectio moet plegen, is uiterste terughoudendheid daarbij op zijn plaats. Bij de arts ligt daarom de taak om de vrouw ervan te overtuigen dat een sectio in haar belang én dat van het kind is. Gelukkig lukt dat vrijwel altijd.

Meer praktijkdilemma’s vindt u op de KNMG-site via: knmg.nl/praktijkdilemma of scan de qr-code.

Vraag? KNMG Artseninfolijn

De KNMG Artseninfolijn adviseert KNMG-leden gratis over gezondheidsrechtelijke en medisch-ethische vragen. Kijk op knmg.nl/faq voor veelgestelde vragen, bel 030 2823 322 of mail: artseninfolijn@fed.knmg.nl