LHV-voorzitter: De huisarts verwent zichzelf

Dit nummer van Medisch Contact is al volledig gewijd aan alle aspecten van voedsel en drank, dus ik zou mij op deze pagina willen beperken tot het onderwerp ‘food for thought’. Maar omdat dit nummer op de dag voor kerst bij u op de mat valt, zal ik het u ook zeker niet kwalijk nemen als u het met één hand vasthoudt, terwijl u de andere gebruikt voor het hanteren van een goed gevuld glas.

Graag wil ik u in gedachten meenemen naar een paar weken terug. Op vrijdagavond bezocht ik de huisartsen in Midden-Twente, die toen net de eerste twee weken van actievoeren achter de rug hadden. Die avond gebruikten zij - inderdaad, met een glas in de hand - om hun ervaringen uit te wisselen over het sneller verwijzen van patiënten, controles door de inspectie en steun van collega’s uit het hele land. Plotseling hoorde ik in een flard van een gesprek een van de aanwezigen zeggen: ‘We hebben onze patiënten nooit willen verwennen, maar nu verwennen wij onszelf.’

Die opmerking kon ik niet helemaal plaatsen, dus vroeg ik meteen om een uitleg van deze zinsnede. ‘Het is heel simpel’, vervolgde de spreker. ‘Wij voeden onze patiënten op tot soberheid. Wij zijn altijd uiterst terughoudend met het verwijzen van patiënten en hebben dezen op dat punt nooit verwend. Dat hoort nu eenmaal bij de plaats en functie die wij in de zorg innemen. Die verantwoordelijkheid levert echter ook vaak onzekerheid op. Heb ik er wel goed aan gedaan om niet direct te verwijzen? Ik kom nu tot de ontdekking dat onze verwijzingsactie een onverwachte bijwerking heeft. Door te verwijzen zodra dat medisch gezien gerechtvaardigd is, verdwijnt die onzekerheid. Ik zit mezelf dus ook een beetje te verwennen.’

Deze woorden moest ik even tot mij laten doordringen. Maar toen trof mij de harde werkelijkheid die achter deze woorden schuilging. In de uitvoering van zijn poortwachtersfunctie neemt de huisarts dagelijks beslissingen om patiënten niet te verwijzen. Beslissingen, gebaseerd op deskundigheid en ervaring, maar ook volgens het pluis/niet-pluisgevoel, die in een aantal gevallen tot grote onzekerheid bij de huisarts leiden. ‘Dat pijntje leek wel niets, maar zou het niet toch kunnen, dat...? En in dat andere geval zouden we het even een paar dagen aankijken, maar wat als het nu toch eens...?’ Soms wordt die onzekerheid zo groot dat de huisarts alsnog besluit contact met de patiënt op te nemen.

Die onzekerheid is de tol die de huisarts betaalt voor de wijze waarop hij zijn vak uitoefent: sober, terughoudend ten aanzien van extra handelingen die de patiënt belasten en met een voortdurende aandacht voor het kostenaspect. Je kickt niet op onzekerheid; het hoort gewoon bij je vak. En eigenlijk realiseert de huisarts zich die onzekerheid niet eens voortdurend. Maar als je die terughoudendheid in het kader van acties laat varen, dan blijkt er opeens een loden last van je schouders te vallen. En dan heb je opeens heel even, een beetje stiekem zelfs, het gevoel dat je jezelf eens hebt verwend. Je hebt voor een moment een stukje zielenrust gekocht.

Ik realiseer mij echter ook dat de huisartsen in Nederland bereid zijn met die onzekerheid te leven, mits zij het gevoel hebben dat zij in staat worden gesteld kwaliteit te leveren aan de patiënt. Dat is nu precies waar op dit moment in toenemende mate overal in het land actie voor wordt gevoerd. De oorzaken en argumenten rond deze acties heb ik op deze en andere plekken al herhaaldelijk verwoord. Op basis van wat ik in Twente heb gehoord wil ik daar nog een aspect aan toevoegen. Als er geen structurele verbetering optreedt in de wijze waarop de huisarts in staat wordt gesteld zijn vak uit te oefenen, wordt de druk die op hem wordt gelegd volstrekt onaanvaardbaar. Dan zouden de huisartsen wel eens definitief kunnen kiezen voor de eigen zekerheid.

Ik wens u en de uwen een rustige kerst en een zeker 2005 toe.

Bas Vos, voorzitter LHV

Onverwachte bijwerking van huisartsenactie