'Je zet de behandelrelatie gevaarlijk op het spel'

Deel 3. Ouderenpsychiater Manon Kleijweg reageert op de reactie van psychiater Esther van Fenema 'Soms is provocatie nodig om je punten te maken'

‘Ik was dus geschokt, maar het viel me op dat er maar weinig weerwoord van artsen te lezen was op je stukken. Daarom ben ik, net als jij, gaan rondvragen wat collega-artsen en -psychiaters, al dan niet bevriend, hiervan vinden: in mijn intervisiegroep, op mijn werk en als lid van de afdeling Ouderenpsychiatrie van onze beroepsvereniging. Dat leverde felle discussies en boeiende gezichtspunten op. Een flink aantal van hen vond het ver over de grens van onze beroepscode gaan. Maar er waren ook collega’s die hun schouders erover ophaalden of vonden dat je als dokter toch net als iedere andere burger het recht hebt om voor je mening uit te komen.

Sommigen raadden me af om openlijk in discussie te gaan met zo’n machtige opiniemaker. En vrijwel iedereen vroeg zich af: hoe zit het nou ook weer precies met onze beroepscode en de artseneed en hoe verhouden die zich tot het recht op de vrijheid van meningsuiting en het recht om niet gediscrimineerd te worden?

Persoonlijk vind ik nog altijd dat je beweringen in ThePostOnline niet zijn te rijmen met de uitoefening van je beroep als arts en psychiater. De kwaliteit van de behandelrelatie is in ons vak de belangrijkste bepalende factor in het welslagen van de behandeling. Die zet je in mijn optiek gevaarlijk op het spel. Je werkt in een academische derdelijnssetting, waar onze meest zieke patiënten worden behandeld, patiënten met psychotische depressies, stemmen, wanen, manische episodes, vaak gecombineerd met ernstige fysieke aandoeningen en met een hoog risico op overlijden. Behandeling in jouw ziekenhuis, regelmatig onder een dwangmaatregel, is soms een laatste kans op herstel, jouw patiënten hebben geen keus. Moet je dan niet alle zeilen bijzetten en kun je je dan nog permitteren om de behandelrelatie bij voorbaat in de waagschaal te stellen? Hoe zullen een jonge vrouw met anorexia, een voormalig getraumatiseerde vluchteling uit Irak of een jonge bakfietsvader met een psychotische depressie zich voelen als ze op internet ontdekken dat hun psychiater geen empathie voor hen voelt maar afkeer en minachting? Over #MeToo: ik heb me soms ook geërgerd aan het hype-aspect. Aan de andere kant zijn juist onze patiënten bovengemiddeld vaak slachtoffer van verkrachting en seksueel geweld in de jeugd, met als gevolg hun psychische kwetsbaarheid. Een badinerende toon over dit onderwerp vind ik dan voor een psychiater niet gepast.

Je suggereert dat er een gelijkwaardig gesprek mogelijk is met je patiënten over je meningen in de pers. Maar onze patiënten zijn zonder uitzondering in de war, somber, angstig en bevinden zich in een uiterst afhankelijke positie.

Los daarvan is er nog onze beroepscode. Nu kunnen ethische opvattingen in de loop der jaren behoorlijk veranderen, denk maar aan onze euthanasiepraktijk: dertig jaar geleden ondenkbaar in Nederland, veel artsen in andere delen van de wereld gruwen ervan. Toch wil ik refereren aan de Verklaring van Genève, vastgesteld in 1948 door de World Medical Association, waar ook onze KNMG onderdeel van uitmaakt. Deze verklaring en gedragsregels zijn gebaseerd op universeel geaccepteerde medisch-ethische opvattingen, waarbij een beroep wordt gedaan op de traditie van de mensenrechten en vormen de grondslag van onze artseneed. “I will practice my profession with conscience and dignity”, stelt de Verklaring onder andere “The health of my patients will be my first consideration” en “I will not permit considerations of age, disease or disability, creed or ethnic origin, gender, nationality, political affiliation, race, sexual orientation, social standing or any other factor to intervene between my duty and my patient”. De vrijheid van meningsuiting is natuurlijk óók een belangrijk mensenrecht, eentje waar ik persoonlijk erg aan gehecht ben en een essentiële voorwaarde voor democratie. Hoe belangrijk we dit recht vinden in Nederland blijkt wel uit onze grondwet: alleen het recht om niet gediscrimineerd te worden heeft voorrang. Hoe dan ook: moeten patiënten er niet altijd op kunnen vertrouwen dat ze door hun arts met evenveel respect worden benaderd als ieder ander, ook als ze niet “man, westers en blank” zijn? Dat vertrouwen wordt door je uitspraken al bij voorbaat ondermijnd.’

lees deel 4