Expositie over ‘de bril’

In de vitrine op de vide van de Domus Medica richt het Medisch Farmaceutisch Museum ‘De Griffioen’ elk kwartaal een medisch historische expositie in. Dit kwartaal aandacht voor de bril.

Het verhaal gaat dat Nero via een stukje smaragd de verrichtingen van de gladiatoren volgde. Het is discutabel of dit als zonnebril diende of als brillenglas. In de dertiende eeuw kende de Engelse filosoof de vergrotende werking van een bol stukje glas. Ook kende men het beryl, een soort bergkristal dat uit beryllium bestaat en als vergrootglas werkte. Men legde zo’n ‘leessteen’ op de letters om deze beter te kunnen zien. Van dit mineraal is onze naam bril afkomstig.

Geslepen glas
Monniken in het klooster, die veel schreven, wisten dat een glazen bol met water als vergrootglas kon dienen. Algemeen wordt aangenomen dat Salvino d’Armato (1258–1312) in Italië, waar men de kunst van het glasslijpen verstond, rond 1280 de bril heeft uitgevonden. Op schilderijen worden verschillende manieren getoond om een bril aan het hoofd te bevestigen. Men hield twee glazen aan een vork voor beide ogen, of men bevestigde een paar glazen door een band aan het hoofd: de bandbril. In de loop der jaren gebruikte men verschillende soorten materiaal voor het montuur en allerlei lensvormen werden toegepast.

Pas in de vijftiende eeuw slaagde men erin om myopie en hypermetropie met negatieve en positieve glazen te verhelpen. Veel later lukte het om oogklachten ten gevolge van astigmatisme met cilinderglazen te verbeteren.

Mode
Omdat een bril aanvankelijk werd gebruikt door mensen die konden lezen werd dit een intelligentiesymbool. Uit die tijd stamt de bril met een handgreep. Later vond men een bril juist niet meer elegant. De vrouw van Lodewijk IV zette in haar koets stiekem een bril op als ze buiten wat wilde zien!

Op den duur probeerde men zich door een bril van anderen te onderscheiden. Zo droegen sommige een knijpbrilletje op de neus, een pince-nez, een lorgnet of een lorgnon. Heren van stand droegen een monocle, één brillenglas in een gouden montuur was voor het oog geklemd en met een koordje aan een revers verbonden.

Uit praktische overwegingen kregen soldaten indien nodig een eenvoudige bril met een ijzeren montuur die tegen een stootje kon, door hen schamper een ‘dienstfiets’ genoemd. Deze bril werd later ook voor rekening van het ziekenfonds verstrekt en kreeg toen de titel ‘ziekenfondsbrilletje’.

Tegenwoordig is de bril aan de mode onderhevig en veranderen vorm en afmeting van de glazen ongeveer elk jaar. Ook het montuur wordt daarop aangepast in materiaal, vorm en kleur.

Contactlenzen
Ofschoon Leonardo da Vinci in 1508 al een ontwerp voor contactlenzen maakte en Kalt in Frankrijk in 1888 een glazen lens maakte, is deze lensvorm pas in de vorige eeuw in zwang gekomen, toen in 1935 perspex beschikbaar kwam.

Voor informatie: Medisch Farmaceutisch Museum ‘De Griffioen’, B.K.P. Griffioen, voorzitter, telefoon 015 213 4888 of e-mail: bkpgriffioen@wanadoo.nl. Reacties en aanvullingen zijn altijd welkom.