‘Er zijn structurele oplossingen nodig, geen lapmiddelen’

Huisartsen en hun praktijkmedewerkers voeren actie in de week van 27 juni. Op vrijdag 1 juli staan ze op het Malieveld. Om samen een sterk huisartsengeluid te laten horen, want de toegankelijkheid van de huisartsenzorg staat onder druk. Op dit moment worden nieuwe plannen gemaakt voor de zorg voor de komende jaren. LHV-voorzitter Mirjam van ’t Veld wil keiharde en afdwingbare afspraken zien over meer tijd voor de patiënt, de aanpak van de wachtlijsten en de huisvestingsproblematiek.

Dit artikel is een initiatief van de Landelijke Huisartsen Vereniging

De problemen in de huisartsenzorg staan scherp op haar netvlies. Mirjam van ’t Veld spreekt veel huisartsen en ze ziet de boosheid, de frustraties én de liefde voor het vak. Daardoor weet ze wat er voor huisartsen op het spel staat bij het overleg in Den Haag over een Integraal Zorgakkoord (IZA).

Hoe hangt de vlag erbij in huisartsenland?

‘Het beeld is zorgelijk. De taken voor de huisarts hebben zich de afgelopen jaren opgestapeld. Sinds corona is de zorg nog verder verstopt geraakt. De wachtlijsten voor de ggz, jeugdzorg, verpleeg­huizen en ziekenhuizen zijn alleen maar langer geworden. En zolang patiënten daar niet terecht kunnen, blijft de huisarts met de verantwoordelijkheid zitten.

Veel huisartsen zeggen dat het werk hen over de schoenen loopt. Een van de meest knellende problemen is de spoedzorg. Naast een drukke praktijk overdag zijn de nachtdiensten een zware last. Door het tekort aan huisartsen is dat moeilijk op te lossen. Ook ondersteunend personeel is lastig te vinden. Veel huisartspraktijken zitten ook nog eens met huisvestingsproblemen. Betaalbaar maatschappelijk vastgoed is schaars, omdat gemeenten het erbij laten zitten.’

Maakt u zich zorgen?

‘Zeker. Het meest over huisartsen in ­achterstandswijken en met veel complexe problematiek. Patiënten hebben vaak niet alleen medische problemen, maar ook veel sociale en financiële problemen, en die zijn vaak de oorzaak voor de medische problemen. De huisarts is voor velen van hen de enige vertrouwens­persoon. Daarom is meer tijd voor de patiënt voor ons prioriteit nummer één. De sleutel tot verbetering en herstel ligt in veel gevallen bij werk, inkomen, schuldhulpverlening en gezondere huisvesting. De huisarts kan die problemen niet oplossen, maar mensen wel doorverwijzen naar de instantie die daarover gaat. De huisarts moet erop kunnen rekenen dat de patiënt bij het juiste loket wordt geholpen.’

Er zijn huisartsen die erover denken hun dokterstas aan de wilgen te hangen.

‘Ik begrijp hun frustraties heel goed. In feite willen bijna alle huisartsen niets ­liever dan huisarts blijven. Maar dan moeten we er wel in slagen om de kernwaarden van de huisartsenzorg overeind te houden: kleinschalig, persoonsgericht en dichtbij. Daar maakt de LHV zich samen met alle huisartsen sterk voor. We staan op de bres voor het mooiste vak van de wereld en voor de beste zorg voor patiënten. Daarin ligt voor mij en voor iedereen bij de LHV een geweldige motivatie: er zijn structurele oplossingen nodig, geen lapmiddelen. Er moet een einde komen aan de stapeling van taken, de wachtlijsten in de zorg, de veel te hoge regeldruk én de huisvestings­problemen.’

Zei de LHV dat ook al niet bij de vorige hoofdlijnenakkoorden?

‘Dit zijn de knelpunten waar wij als LHV elke week, elke dag mee bezig zijn. Als de oplossingen voor het grijpen lagen, hadden we die natuurlijk al lang gevonden. Sommige problemen hebben wij zelf op te lossen, voor andere problemen hebben we de inzet en medewerking van andere partijen nodig: de politiek, VWS, gemeenten, zorgverzekeraars en alle ketenpartners. Langzamerhand begint het tot andere partijen door te dringen dat bij de huisartsen de maat echt vol is. Het overleg over het Integraal Zorg­akkoord is de gelegenheid om daar keiharde afspraken over te maken. Ik weet dat we daarin door de andere partijen worden gesteund. Zij zien ook dat huisartsen niet langer met de problemen van andere zorgdisciplines en de maatschappij kunnen worden opgezadeld.’

‘Wij ondertekenen pas als de afspraken concreet zijn’

Welke afspraken moeten er worden gemaakt?

‘Afspraken met de gemeente over huisvesting. Afspraken met het sociaal domein over betere samenwerking. Met de ggz, de jeugdzorg en de ouderenzorg over de aanpak van de wachtlijsten. Met de zorgverzekeraars over meer tijd voor de patiënt. Met het ministerie van VWS over extra opleidingsplekken voor huisartsen. Met ketenpartners over de organisatie van de spoedzorg. Door de ­knelpunten van alle kanten tegelijk aan te pakken, moet het weer voor iedereen leuk worden om huisarts te zijn en voor dit vak te kiezen en wordt het ook weer interessant om een praktijk over te nemen. Want dat is toch nog steeds wat 78 procent van de jonge huisartsen het liefst wil.’

En als die afspraken er niet komen?

‘Dan zullen de LHV en VPH het IZA niet ondertekenen. Wij ondertekenen pas als de afspraken concreet zijn en de doelen meetbaar zijn. Ook willen wij de zekerheid dat alle partijen zich aan de afspraken committeren én daarop kunnen worden aangesproken. Bij het lopende hoofd­lijnenakkoord zagen huisartsen in de praktijk te weinig terug van de afspraken die waren gemaakt, met name in de contracten van de zorgverzekeraars. Ook daarover willen we nu keiharde afspraken. Meer tijd voor de patiënt bekent ook écht meer tijd voor de patiënt. Dus langere consulten, meer praktijkondersteuning, verkleining van de normpraktijk. Er zijn pilots genoeg geweest, het is tijd voor structurele verandering.’

Welke problemen heeft de LHV zelf op te lossen?

‘Er zijn een paar hardnekkige problemen waar ook de LHV al langer tegenaan loopt. Huisartsen worstelen met hun grenzen: wat is de basishuisartsenzorg die van alle huisartsen in het land verwacht kan worden en wat is de zorg die daarbuiten valt. Huisartsen zijn er niet goed in om “nee” te zeggen; patiënten gaan voor alles. Toch zullen ze dat vaker moeten doen. Bijvoorbeeld als een ­kleinschalige woonvorm niet aan de randvoorwaarden voor samenwerking voldoet. Of als een specialist zorg- en regeltaken zonder overleg afschuift. Als er niet voldoende, goed opgeleid personeel beschikbaar is, krijgt een ­huisarts een verantwoordelijkheid die niet bij de huisarts hoort en die ook ­risico’s in zich heeft.’

Hoe denkt u dat de huisartsenzorg er over tien jaar uitziet?

‘We vechten elke dag voor de huisartsen­zorg in Nederland: persoonsgerichte, integrale en continue zorg. Ook over tien jaar willen we de huisartsenzorg nog steeds dicht bij mensen organiseren, in kleinschalige praktijken overal in het land, met voldoende personeel en goede ondersteunde organisaties. Ik begrijp de wanhoop en de frustratie, ook bij huisartsen die denken: help, de dokter verzuipt. We staan met z’n allen aan dezelfde kant en strijden voor hetzelfde doel.’