Duurzaam dokteren: hoe dan? 

KNMG-stagiair Marinda Vink staat stil bij de vraag wat duurzaam dokteren betekent: ‘Het voelt tegenstrijdig. Dat ik straks als arts aan de ene kant zieke mensen help, maar aan de andere kant ook mensen ziek(er) maak. Als ik bijvoorbeeld een dosisaerosol voorschrijf aan een astmapatiënt, dan komen er bij gebruik broeikasgassen vrij die bijdragen aan slechtere luchtkwaliteit.

De patiëntengroepen die deze inhalatiemedicatie gebruiken, zijn ook degenen die meer klachten krijgen door slechte luchtkwaliteit. Ik weet dat ik de verantwoordelijkheid voor klimaatverandering niet in mijn eentje draag, maar ik ben wél onderdeel van een sector die een grote bijdrage levert aan het probleem. Gelukkig worden er noodzakelijke stappen in de goede richting gezet, want duurzaam dokteren is de toekomst.’ Zo gaat kernregel 14 van de KNMG-gedragscode bijvoorbeeld over de rol van artsen ten aanzien van klimaat en duurzaamheid.

Verduurzaming mag volgens de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 niet ten koste gaan van kwaliteit

Mijn medisch handelen als (toe­komstig) arts wordt geleid door medisch-ethische principes, zoals weldoen en niet-schaden. Deze principes hebben tot nu toe vooral betrekking gehad op de individuele arts-patiënt­relatie. Hoe verandert dat als ik duurzaamheid meeneem in mijn keuzes? Heb ik dan niet alleen een individuele patiënt bij me in de spreekkamer voor wie ik moet weldoen of die ik niet mag schaden, maar in zekere zin ook een collectief van individuen (en misschien zelfs wel de planeet)?   

Het afwegen van het collectieve tegenover het individuele belang gebeurt natuurlijk vaker, bijvoorbeeld bij clinical trials, waarbij individuen ten behoeve van het collectieve belang worden blootgesteld aan een bepaald risico. In het licht van duurzaamheid krijg ik echter lastig grip op deze afweging. Elke keuze die ik maak heeft immers ook lange- en kortetermijngevolgen voor zowel het individu als de planeet. Moet ik dan bij duurzaamheid de gevolgen van weldoen en niet schaden kwantificeren, zodat ik weet hoe een bepaalde mate van weldoen of niet schaden voor de planeet zich verhoudt tegenover een individuele patiënt?   

Weldoen voor een individu is iets waar ik over heb geleerd, maar over weldoen voor de planeet weet ik nog weinig. Hiervoor is – naast onderwijs – meer kennis nodig. Het is niet altijd bekend welke keuze duurzaam is. Bovendien wordt het snel een technisch verhaal met grote berekeningen waar ik weinig mee kan. Het wordt nog ingewikkelder als een “duurzame” behandeling bijvoorbeeld meer ziekenhuisopnames veroorzaakt (die ook weer milieu impact hebben), want is die keuze dan wel zo duurzaam?   

Door naar het grotere plaatje te kijken, kunnen we pas echt duurzaam mensen helpen

Verduurzaming mag volgens de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 niet ten koste gaan van kwaliteit van zorg. Komt door verduurzaming veiligheid in het geding, dan biedt de Gezondheidsraad als oplossing: zoek naar een alternatief dat én duurzaam is én niet ten koste gaat van veiligheid. Normaal houd ik enorm van een praktische aanpak, maar in dit geval gaat de ‘oplossing’ voorbij aan een fundamentele kwestie. Hoe kan ik ‘duurzaamheid’ als waarde toevoegen in mijn afwegingen, als het gewicht van andere waarden (veiligheid, kosten­effectiviteit, tevredenheid) hetzelfde blijft? Kan ik én alles behouden zoals het was én daadwerkelijk duurzame keuzes maken? Dat lijkt me lastig, juist omdat dit ‘alles’ onderdeel is van waarom ik überhaupt urgent duurzaam moet handelen. 

Binnen de kaders van wat nu mogelijk en geaccepteerd is, zijn er al veel groene initiatieven van collega’s waarmee ik direct aan de slag kan om duurzamer te dokteren. Maar daarnaast moet ook het grotere gesprek over fundamentele vragen verder op gang komen. Naast kennis en dialoog, vergt het moed om daadwerkelijk ons denken en handelen te veranderen. Ik hoop van harte dat we als dokters moedig zijn, juist omdat klimaat en gezondheid zo zijn verbonden. Dokter zijn is niet enkel zieke mensen beter maken. Door naar het grotere plaatje te kijken, kunnen we pas echt duurzaam mensen helpen. 

Bekijk hier kernregel 14 van de KNMG-gedragscode.