Moet een medisch specialist gepromoveerd zijn?
Het schrijven van een dissertatie is een nutteloze pelgrimage voor een medisch specialist
41 reacties
Het was een halfjaar geleden; ik liep coschappen in de kliniek en had honger. ‘Lunch over een kwartier?’ vroeg ik aan de zaalarts. ‘Nee, we moeten nu naar de overdrachtsruimte’, zei ze. ‘Het is heilig uur.’ ‘Heilig uur’ was het uurtje van een tot twee op woensdagmiddag, waarin een promovendus onderwijs gaf over het onderzoek waar hij of zij mee bezig was. Het heette zo omdat artsen zó’n hekel hebben aan wetenschap dat ze er alleen naar komen luisteren als het heilig wordt verklaard.
De Kwestie
In de rubriek De Kwestie leggen lezers een dilemma voor. Andere lezers kunnen daarop online reageren, en Medisch Contact vraagt een deskundige om commentaar. De Kwestie, het deskundigencommentaar en een selectie van de lezersreacties worden vervolgens in het tijdschrift gepubliceerd.
Heeft u ook een casus die u wilt delen? Mail deze dan naar redactie@medischcontact.nl onder vermelding van De Kwestie.
Die afkeer van wetenschap blijkt ook uit het feit dat geneeskunde het enige vakgebied is waar een proefschrift ‘je boekje’ wordt genoemd. Goed, een proefschrift is feitelijk inderdaad een niet al te dik boek, maar toch ken ik geen enkele wetenschapper die het resultaat van minstens vier jaar noeste arbeid in dienst van een nobele zoektocht naar waarheid ‘m’n boekje’ zou noemen. De geneeskunde heeft de wetenschap ontheiligd en de enige manier om haar weer wat gewicht terug te geven, is door haar expliciet een aureool op te zetten.
‘Wetenschap is de religie van de 21ste eeuw’. Ik vind dat een wat saaie en gemakzuchtige leus – je zou evengoed kunnen beweren dat complottheorieën de religie van de 21ste eeuw zijn –, maar hier toont zich toch de kracht van het cliché. Dat we een wetenschappelijke presentatie letterlijk tot iets heiligs verheffen, is een aflaat voor hoe we de wetenschap in de praktijk ontheiligen.
De ongeschreven wet dat iedereen die specialist wil worden eerst moet promoveren, is een uitwas van dit principe. Het bedrijven van wetenschap draagt er op geen enkele manier aan bij dat je een betere arts wordt. Integendeel, het zorgt er juist voor dat een jonge arts in de kostbare beginjaren van zijn carrière nul klinische ervaring opdoet en al zijn basiskennis weer vergeet.
Het laten bedrijven van wetenschap door mensen die arts willen worden, is ook op geen enkele manier heilzaam voor de wetenschap. Integendeel, aangezien het promoveren geen doel is maar een middel, levert het promotieonderzoeken op die als doel hebben klaar te zijn in plaats van waar. Als het maar af is. De enige functie van het geneeskundige promotieonderzoek is, kortom, een religieuze: die van de bedevaartstocht. Het is een manier voor de aspirant-specialist om zijn devotie te tonen.
Was Nederland maar wat katholieker gebleven, dan hadden de jonge dokters hun toewijding kunnen tonen op een meer kunstzinnige, mystieke manier, iets met wierook, vrouwen en glas-in-lood. Helaas, Houellebecq zei het al, Nederland is geen land maar een bedrijf.1 Wij doen het op de calvinistische manier: leven is lijden! Het zal ongetwijfeld ook iets te maken hebben met de nasleep van het afbrokkelende old boys network, dat voornamelijk afkomstig is uit studentencorpora. Ook daar verwelkomt men nieuwe leden graag met moeilijkheden in de vorm van een ontgroening, waar de novieten duidelijk moeten maken dat het ze menens is om corpslid te worden. Het pad tot chirurg of internist is vanzelfsprekend wat ernstiger dan dat tot corpslid, zodat het consumeren van het eigen lichaamsgewicht in bier of het op de knieën zingen van urenlange drankliederen niet volstaat. Nee, de bedevaartstocht van de jonge specialist dient een zweem van nut te hebben. Welkom wetenschap.
Om tegemoet te komen aan de calvinistische hang naar ontberingen van Nederlandse artsen en tegelijkertijd het belang van fatsoenlijke wetenschap te steunen, stel ik voor een nieuwe bedevaartstocht in te stellen die even zwaar is maar daadwerkelijk nut heeft. Een jaar fulltime werken in de thuiszorg is mijn eerste ingeving, maar draagt u gerust een beter idee aan.
de deskundige
Ongeschreven wet’ van Jolink is apert onjuist
Onderzoekservaring is wellicht niet onmisbaar om een betere dokter te worden. Echter, de bekwaamheden die een jonge onderzoeker verwerft, al dan niet in een promotietraject, kunnen nuttig zijn voor het aanscherpen van cruciale vaardigheden die van pas komen voor een medicus.
Door onderzoek te doen leer je dat je conclusies niet kunt onderbouwen door emoties, misverstanden of slecht geformuleerde onderbuikgevoelens maar dat er ontegenzeggelijke feiten nodig zijn. Bijvoorbeeld het feit dat in Nederland elk jaar 1100 artsen aan een specialistenopleiding beginnen. En dat elk jaar circa 800 artsen promoveren, van wie er gemiddeld 240 ofwel al een vervolgopleiding hebben ofwel huisarts worden. Dus dat zo’n 560 gepromoveerden instromen in die 1100 opleidingsplaatsen. Ongeveer de helft van die plaatsen is dus beschikbaar voor niet-gepromoveerden. De ‘ongeschreven wet’ van Linda Jolink dat een proefschrift een verplicht entreebiljet is voor een specialistische vervolgopleiding wordt dus niet door harde feiten ondersteund (of – minder diplomatiek – is apert onjuist). En dat is nou zo leerzaam van wetenschap: dat echte feiten je tot verrassende conclusies brengen, die anders zijn dan je had gedacht. Het behoeft geen betoog dat op feiten gebaseerde conclusies ook cruciaal zijn in op evidentie gebaseerde patiëntenzorg.
Een tweede leereffect van onderzoek doen is dat het analyseren van systematisch verzamelde observaties en gegevens je leert waarnemingen samenhangend te ordenen, helder te redeneren, en logische gevolgtrekkingen te formuleren. Ook dit zijn eigenschappen waar een goede arts veel plezier van kan hebben. De redenering van Jolink dat als iemand iets ‘heilig’ vindt, dat automatisch betekent dat iemand daar een hekel aan heeft, is een uitstekend voorbeeld van een onlogische gedachtegang die niet voortkomt uit heldere deductie maar eerder het product is van een licht verward brein. Ook de tamelijk gratuite conclusie dat promovendi een afkeer van wetenschap hebben omdat ze hun proefschrift een ‘boekje’ noemen, zou elke proef van wetenschappelijke toetsing niet doorstaan (wellicht zelfs niet voldoende worden bevonden voor een opstel op de middelbare school).
Het is sympathiek dat Jolink belangstelling heeft voor de vraag of het doen van wetenschappelijk onderzoek nuttig is voor artsen. Zij heeft nog voldoende tijd in haar opleiding om te schaven aan haar vermogen tot logisch redeneren en om waarnemingen ordentelijk te ordenen tot conclusies voordat ze op patiënten wordt losgelaten, of ze nu wel of niet onderzoek gaat doen in haar verdere loopbaan.
Marcel Levi
Marcel Levi is topman van University College London Hospitals en wordt per 1 april voorzitter van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
auteur
Linda Jolink, student geneeskunde, UMC Utrecht
contact
cc: redactie@medischcontact.nl
voetnoot
1. Michel Houellebecq op bezoek in het land van hoeren en euthanasie (Volkskrant)
Lees ook-
-
Aan het begin van je loopbaan? Overhaast jezelf niet
19 februari 2020 -
Basisarts wacht bijna drie jaar op opleidingsplek
13 november 2019 -
Nieuw raamplan voor geneeskundeopleidingen
29 mei 2020
"De Jonge Specialist pleit voor een gelijkwaardige beoordeling van overstijgende competenties van jonge artsen bij de selectie voor de medisch specialistische vervolgopleidingen. Een wetenschappelijke basis is voor iedere arts relevant, maar hoeft geen voorwaarde te zijn om een uitstekende medisch specialist te worden. Een promotietraject kent op verschillende vlakken een toegevoegde waarde voor de arts zelf, de vakgroep en de gezondheidszorg. Maar een promotietraject is niet voor iedere arts noodzakelijk. Het medisch domein is gebaat bij diversiteit van artsen en De Jonge Specialist pleit daarom voor erkenning van meerdere profielen bij de selectie van aios (innovatie, onderwijs, management, onderwijs of wetenschap). Wij vragen daarom opleiders en medisch specialisten om oog te hebben voor de verschillende talenten en competenties van jonge artsen door profilering in andere profielen net zo op waarde te schatten als de wetenschappelijke profilering. Zo moeten artsen die affiniteit hebben met wetenschap een promotietraject kunnen starten. Anderzijds moeten artsen zich kunnen ontwikkelen op andere profielen met dezelfde waardering. Deze diversiteit is noodzakelijk om een toekomstige generatie specialisten op te leiden die op alle vlakken aansluit op en in de lead blijft bij het snel veranderende zorglandschap.
Binnenkort publiceert De Jonge Specialist haar standpunt ‘De (on)zin van promoveren’. Houd hiervoor onze website in de gaten!"
"Veel dank aan iedereen die de moeite heeft genomen om te reageren!
Kleine toevoeging aan alles wat hieronder al genoemd is: als onderzoek doen zo belangrijk is om een goede dokter te worden, waarom vinden we een doctorstitel dan alleen een waardevolle toevoeging op het cv van aspirerend specialisten en verwachten we het niet van huisartsen in spe? Huisartsen moeten hun "medicine" toch evenzeer op "evidence" baseren als om het even welke specialist?
In een aanbevolen artikel onder dit stuk (https://www.medischcontact.nl/nieuws/laatste-nieuws/artikel/promotiedruk-brengt-vrouwen-eerder-in-spagaat-dan-mannen.htm) draagt NVNA-voorzitter Lydia Ketting-Stroet een volmaakt simpele oplossing aan om opportunistische carrièretijgers te scheiden van gepassioneerde academici: laat artsen pas promoveren ná hun vervolgopleiding. Zo jagen we jonge artsen niet onnodig een burnout in, en wordt onderzoek alleen gedaan door mensen die daar echt hart voor hebben."
"het jammere van marcel levi is dat hoewel hij vaak (hier uitgezonderd) wel op een leuke manier de juiste geluiden maakt over wat er mis is, en al langere tijd posities heeft bekleed waar hij daar iets aan zou kunnen doen, er vervolgens helemaal geen enkele verandering wordt gebracht...
kom marcel, doe eens wat met je nieuwe aanstelling!"
"leuk stukje!
de promotiemolen wordt ook deels financieel gedreven - een ton voor de zaak en de promovendus mag zn eigen boekje betalen
om een zinvol promotieonderzoek te doen moet je een zinvolle vraagstelling hebben, en die is er maar zelden als je nog geen ervaring hebt in de kliniek en soms nog niet eens arts bent.
om dit als een toegangstoets te beschouwen voor specialistische opleidingen zal alleen maar tot nep*wetenschap leiden
de vraagstelling wordt dan ook veelal niet door de promovendus, maar door de promotor aangegeven, en is de promovendus niet veel meer dan een goedkope soms gratis)laboratorium kracht wiens enige drijfveer niet kennis is maar het vooruitzicht op een specialistenopleiding.
een promotieonderzoek in deze vorm is bovendien een van de meest effectieve methodes ooit bedacht om een enthousiaste collega te vaccineren tegen publiceren
"
"Jolink can rest her case: heilig huisje aangetoond. Levi's verhaal is wel superplausibel, zeker als je er mee opgegroeid/opgeleid bent.
Maar het blijft bij een aannemelijk gevoel zonder goed bewijs. Zijn 'vanilla-artsen' niet reeds wetenschappelijk opgeleid zonder de toevoeging van het phd-smaakje? Of kun je als basisarts nog niet objectief en cijfermatig denken en evidence op de juiste waarde schatten? Hoeveel extra phd-smaak moet je er aan toevoegen voordat je dat adequaat kan? Wanneer is de ROI van promoveren te marginaal? Na 4 jaar?Welk concreet verschil maakt een phd traject voor de patient? En dan gaan we er nog vanuit dat er geen negatieve gevolgen/nadelen zijn van promoveren en dat je er alleen maar van vooruit kunt gaan (zie research waste, titelinflatie, en eerder comments hier).Is het een opleiding of selectiemethode?
Conflict of interest: ik geloof dat promoveren je in principe wel een betere dokter kan maken."