Wachtlijstdoelen kunnen klinische oordelen ondergeschikt maken

Streefcijfers die ziekenhuizen dwingen om patiënten binnen een maximale wachttijd in behandeling te nemen, brengen het risico met zich mee dat het klinisch oordeel ondergeschikt raakt. Dat schrijven Laura Quinn e.a. in BMJ Quality & Safety op basis van NHS-data.

Net als Nederland kent het Engelse zorgsysteem ook wachtlijstdoelstellingen. Een daarvan is dat 92 procent van de patiënten binnen achttien weken na aanmelding – verwijsdatum – met een behandeling moet zijn gestart. Deze regel trad in 2012 in werking. Tot 2017-2018 stond er een geldboete op en daarna een niet-financiële sanctie.

Drempeleffect

Maandelijks wordt openbaar gemaakt welke ziekenhuizen de 92 procent wel of niet hebben gehaald. Die data hebben de onderzoekers gebruikt. Volgens hen wijst hun analyse op een zogenoemd ‘drempeleffect’ in de periode 2015 tot 2020. Dat wil zeggen dat de grafiek een grote piek toont bij het aantal ziekenhuizen dat precies voldoet aan de drempelwaarde en nadat het doel is bereikt, is een scherpe daling te zien. Volgens de onderzoekers is dit een sterke aanwijzing dat dat de meeste ziekenhuizen geen prikkel voelden om meer aan de wachtlijsten te doen zodra de drempel was gehaald.

Verkeerde prikkel

Juist bij ziekenhuizen die op die drempel schommelen, bestaat volgens de onderzoekers het risico dat patiënten die bijna achttien weken wachten voorrang krijgen op patiënten die al langer dan achttien weken wachten of juist veel korter. Selectie moet op basis van klinische noodzaak plaatsvinden in plaats van wachtlijsttargets, schrijven de onderzoekers. Overigens is het drempeleffect vaker beschreven – ook buiten de zorg en in andere landen – maar maakten de onderzoekers naar eigen zeggen nu gebruik van robuustere statistische methoden.

In een begeleidend commentaar schrijven ziekenhuisbestuurder Edwards e.a. dat te veel vertrouwen op dit soort simplistische doelstellingen riskant is en dat een breder beeld nodig is, zoals van het gedrag van zorgmanagers en -verleners en wat hen motiveert.