Pakketbeheer leidt niet tot gewenste besparingen

Behandelingen uit het basispakket van de zorgverzekering halen om zo de uitgaven in de zorg te beheersen, is minder effectief dan het kabinet beoogt. De minister van VWS realiseerde op deze wijze in de periode 2007-2013 naar schatting ongeveer een kwart miljard euro aan besparingen op de jaarlijkse zorguitgaven, terwijl een besparing van een half miljard werd verwacht. Dat blijkt uit een rapport van de Algemene Rekenkamer dat zojuist is verschenen.

Het rapport bevat een overzicht van de maatregelen die niet of slechts gedeeltelijk werkten. Een voorbeeld is het niet langer vergoeden van cholesterolverlagers. De minister VWS verwachtte een jaarlijkse besparing van 97 miljoen euro, in werkelijkheid leverde deze maatregel 18 miljoen euro per jaar op. Ander voorbeeld: de besparing op vruchtbaarheidsbehandelingen bleef steken op 18,5 miljoen (30 miljoen euro was geraamd) en die op maagzuurremmers op 25 miljoen euro (beoogd was: 58 miljoen). Op het gebruik van antidepressiva werd zelfs geen enkele besparing gerealiseerd – de minister had op 21 miljoen euro gerekend.

Over de verklaring tasten de rapporteurs in het duister. Ze doen wel een aantal suggesties: substitutie naar andere zorg uit het basispakket, veranderende zorgvraag en overschatting van de aanvankelijke besparingen.

Volgens de Algemene Rekenkamer laat de recente geschiedenis zien dat ‘er (zeer) beperkte mogelijkheden zijn voor besparingen door middel van min of meer voor de hand liggende – voor de zorggebruiker relatief pijnloze – pakketmaatregelen’. Toch kan pakketbeheer wel degelijk bijdragen aan het beheersen van de zorguitgaven. De Algemene Rekenkamer ziet met name kansen in een combinatie van het afdwingen van gepast gebruik door het Zorginstituut en het nemen van pakketmaatregelen door de minister van VWS.

Maar dan moet het Zorginstituut wel kunnen doorpakken. Vorig jaar is het gestart met systematische analyses (‘Verbetersignalementen’)  van de zorg rondom een aandoening. Zo keek het bijvoorbeeld kritisch naar de zorg voor patiënten met heup- en knieartrose. Op diagnostiek kon volgens het instituut ongeveer 14 miljoen euro aan onnodige kosten worden bespaard. En het vermijden van ongepaste plaatsing van knie- en heupprotheses zou ongeveer 34 miljoen euro aan besparingen kunnen opleveren.
Deze vormen van ‘pakketbeheer’ zouden volgens een raming van het kabinet vanaf 2017 225 miljoen euro per jaar moeten opleveren, maar dat vindt de Rekenkamer niet haalbaar, zolang de opvolging van de verbeterplannen nog vrijblijvend is.

De minister van VWS en het Zorginstituut hebben gereageerd op het rapport. De minister deelt de conclusie van de Algemene Rekenkamer op hoofdlijnen. Het Zorginstituut heeft gezegd dat uitgavenbeheersing ‘niet het primaire doel is van pakketbeheer’, maar dat de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg hiermee geborgd moeten worden.

Henk Maassen

Lees ook:

• Behandeling knie- en heupartrose kan nog beter (7 juli 2014)
• Dossier Gepaste Zorg
• Bert Boer: ‘Pakketbeheer is geen kwestie van bezuinigen’ (30 oktober 2014)
• Schippers vraagt hulp artsen bij basispakket (20 april 2015)
• Miljoenenbesparing door spiegelinformatie huisartsen (21 april 2015)