Nieuwe zorgwet Wegiz maakt gegevens uitwisselen makkelijker

Hoopvol

Dat klopt. Op 1 juli trad de Wet elektronische gegevens in de zorg (Wegiz) in werking. Die moet ervoor zorgen dat ICT-systemen beter met elkaar kunnen communiceren. Dat klinkt hoopvol, maar gaat dat in praktijk ook echt gebeuren? ‘Ja’, zegt intensivist Ruud de Waal resoluut. Hij is tevens de voorzitter van het landelijke netwerk voor chief medical information officiers in ziekenhuizen (CMIO zorgnetwerk Nederland). Ook voor huisartsen is er een netwerk van CMIO’s, en inmiddels hebben CMIO’s eveneens hun intrede gedaan in de ggz.

De Waal schetst hoe de overdracht er door de wet kan gaan uitzien: ‘De informatie die al bij de huisarts bekend is, zoals de medicatie, voorgeschiedenis en allergieën, neemt het ziekenhuis dan elektronisch over. Het enige wat nog wel moet gebeuren, is dat het ziekenhuis de informatie controleert. En dat kun je in de hele zorg doortrekken, dus ook voor het delen van informatie van ziekenhuis naar ziekenhuis.’

‘Ik verwacht niet dat dit meteen de wereld op z’n kop zet’

Meer sturing

Het duurt alleen nog wel een paar jaar voordat het geschetste beeld werkelijkheid wordt. De Wegiz is een kaderwet. Dat betekent dat er Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB’s) onder vallen die achtereenvolgens worden ingevoerd. Die kleuren de kaderwet de komende jaren in. In de eerste AMvB liggen de afspraken vast voor de Basisgegevensset Zorg (BgZ). Dit is de minimale set aan patiëntgegevens die alle zorgverleners moeten gebruiken, zoals NAW-gegevens, allergie-informatie en laboratoriumuitslagen. Hiervoor is de internetconsultatieronde al afgerond. In juli 2024 wordt de maatregel gepubliceerd en een jaar later treedt die in werking. ‘Dan wordt ook gehandhaafd’, vult De Waal aan. Hij is tevreden over de wet. ‘Vooral omdat we er zelf om hebben gevraagd. Het ministerie van VWS vond dat ongebruikelijk. Dat vroeg nog: weten jullie het zeker, want aan een wet kleven ook nadelen. Maar wij zagen dat er in het zorglandschap eigenlijk geen beweging zit richting het elektronisch uitwisselen van gegevens en dat we afhankelijk zijn van leveranciers die hun eigen route volgen. Met deze wet is daar meer sturing op, en je ziet nu dat de zorg en leveranciers hierdoor dichter bij elkaar komen.’

Onzichtbaar werk

Onderzoeker Marcello Aspria van Erasmus School of Health Policy and Management (ESHPM) is ook voor meer sturing op de software­markt voor zorginstellingen, maar verwacht vooralsnog niet zoveel van de nieuwe wet. ‘Ik vind het goed dat het ministerie van VWS de regie na 25 jaar marktwerking terugneemt, maar ik verwacht niet dat dit meteen de wereld op z’n kop zet. Die eeuwigdurende focus op wéér nieuwe richtlijnen, protocollen, wetten, regels. Ik snap het allemaal wel, maar er moet nog zoveel méér werk worden gedaan en daar hebben we het weinig over’.

Aspria verdedigde onlangs zijn proefschrift. Dat gaat kort gezegd over de inspanningen die nodig zijn voor goede elektronische gegevensuitwisseling in de zorg. Daarbij denkt men volgens hem vaak aan het bouwen van ICT-systemen, zoals een zorgportaal of elektronisch patiëntendossier (epd), maar het echte werk komt pas na de bouwfase. ICT-oplossingen zijn vaak rechttoe rechtaan, terwijl de werkelijkheid rommelig is, aldus Aspria. Om die twee werelden dichter bij elkaar te krijgen, zijn gebruikers van ICT-systemen in de praktijk veel tijd kwijt aan het zoeken naar ad-hocoplossingen – ‘veelal het onzichtbare werk’ – zoals workarounds en andere vormen van ‘herstelwerk’.

‘Papieren werkelijkheid’

Veel werk wordt het zeker. Er is een aard­verschuiving in het zorglandschap nodig voordat al die verschillende softwareprogramma’s die in de zorg in gebruik zijn, daadwerkelijk dezelfde taal spreken. Maar De Waal is optimistisch. ‘Dit moet er uiteindelijk toe leiden dat de administratielast in de zorg afneemt, en het kan niet anders dan dat dat leidt tot een betere kwaliteit van zorg’, aldus De Waal, bij wie ‘het glas permanent halfvol is’. ‘Dat is mijn drive’.

Toch ziet ook hij beren op de weg. Zo waarschuwde onder meer zijn eigen organisatie, CMIO zorgnetwerk Nederland, een jaar geleden de Tweede Kamer dat de Wegiz geen ‘papieren werkelijkheid’ mag worden. ‘Wat we niet moeten hebben, is dat we een formulier op ons computerscherm krijgen waarmee wij de BgZ moeten invullen. Dat is niet het zorgproces waar we mee bezig zijn. Een medisch specialist – ons netwerk richt zich op ziekenhuizen – ziet een patiënt en maakt aantekeningen in het epd. Vanuit die verslaglegging wordt automatisch de BgZ in het systeem gevuld. Maar wij gaan natuurlijk niet registreren voor de BgZ’, aldus De Waal. Toch zullen artsen eraan moeten geloven dat bepaalde ingesleten werkwijzen soms anders moeten omdat niet alles wat analoog gebeurt straks digitaal op precies dezelfde manier kan plaatsvinden. ‘Als een Algemene Maatregel van Bestuur wordt ingevoerd, zullen problemen aan de oppervlakte komen. Dat is vervelend, maar betekent ook dat we het probleem kunnen aanpakken.’ Bovendien zou de Wegiz enkele bestaande problemen (deels) moeten oplossen. ‘Zo’n zes jaar geleden vroegen we het ministerie van VWS om deze wet omdat we grote problemen voorzagen. Die zijn sindsdien alleen maar groter geworden – vooral het personeelstekort. Administratie is dan het eerste waar je in wilt snijden.’ 

.