Nieuwe ethische richtlijnen nodig voor embryo-onderzoek

De huidige richtlijnen voor onderzoek met embryo’s voldoen niet meer. Door vorderingen in de synthetische biologie en het stamcelonderzoek kunnen onderzoekers weefsels ontwikkelen die lijken op de vroegste stadia van menselijke embryo’s. In eLife analyseren John Aach e.a. hoe nieuwe richtlijnen daarmee rekening moeten houden.

De bestaande richtlijnen – die dateren uit de vroege jaren tachtig – verbieden een embryo langer dan veertien dagen te kweken. Dat is namelijk het moment waarop de zogeheten ‘primitieve streep’ verschijnt; de eerste ontwikkeling van het zenuwstelsel. Bovendien kunnen embryo’s zich in de eerste twee weken splitsen, waarna de helften uitgroeien tot een identieke tweeling. Er is tot die tijd dus strikt genomen nog geen sprake van één individu.

De huidige cel- en weefselkweektechnieken op basis van pluripotente stamcellen veranderen dat uitgangspunt. De technieken maken het mogelijk samenhangende groepen van cellen te vormen (zoals organoïden, in het lab gekweekte stukjes orgaanweefsel met een driedimensionale structuur) met eigenschappen van heel vroege embryo’s, maar die tegelijkertijd niet de geijkte ontwikkeling van een embryo volgen. De onderzoekers spreken van SHEEF’s, synthetic human entities with embryo-like features.

In een persverklaring zegt Jeantine Lunshof (verbonden aan het UMCG en één van de coauteurs van de studie): ‘Wetenschappers moeten input leveren over de kenmerken van een embryo – al dan niet synthetisch – of een embryoachtige structuur, die de basis van nieuwe beschermingscriteria kunnen vormen.’ Daarna moet er volgens haar een breed debat komen. Beroepsverengingen, zoals de International Society for Stem Cell Research, zouden de uitkomst daarvan dan kunnen gebruiken voor het opstellen van internationale regels voor onderzoek.

Een soortgelijke oproep – onder meer om de ethische grondslagen voor de veertiendagenregel opnieuw te bezien – deden eerder dit jaar medisch ethicus Annelien Bredenoord en bekend kankeronderzoeker Hans Clevers in Science in een uitputtend overzicht van de (ethische) implicaties van onderzoek naar organoïden.

https://elifesciences.org/content/6/e20674 www.sciencemag.org, doi:10.1126/science.aaf9414