Mantelzorger komt tot rust dankzij waakstudent
Zorgpersoneel heeft baat bij continu toezicht en komt aan andere taken toe
2 reactiesAls een patiënt ’s nachts onrustig is – bijvoorbeeld – schakelt het UMC Groningen een waakstudent in die voor continu toezicht zorgt. Dat is een hele zorg minder voor het zorgpersoneel én voor de mantelzorgers.
Mevrouw W. (83 jaar) ligt in het ziekenhuis met een heupfractuur. In de nacht wil ze haar katheter eruit trekken, zoekt ze de bushalte om naar huis te kunnen gaan en wil ze ondanks haar heupfractuur uit bed stappen.
De verpleegkundigen zitten met hun handen in het haar: hoe moeten ze de veiligheid van deze delirante patiënt waarborgen? Ze kunnen niet continu bij haar blijven. Ook haar familie kan niet ’s nachts bij haar in het ziekenhuis blijven.
Delier
Een delier bemoeilijkt de diagnostiek en de behandeling. Daarnaast geeft het (door motorische onrust en sederende medicatie) een hoger risico op complicaties zoals vallen. De delirante patiënt kan een gevaar voor zichzelf en de omgeving vormen. Daarom worden soms vrijheidsbeperkende middelen ingezet, zoals bedhekken, onrustbanden, tentbedden of het vastbinden van de polsen van de patiënt. Dit kan echter leiden tot gevaarlijke situaties, decubitus of juist nog meer onrust en angst bij de patiënt en moet daarom zeer terughoudend worden toegepast. Daarom heeft continu toezicht op onrustige patiënten de voorkeur. Verpleegkundigen, mantelzorgers, (on)geschoold personeel en vrijwilligers kunnen deze taak op zich nemen. Voordeel van een mantelzorger is dat hij bekend is met de patiënt. Daarnaast kan hij de structuur die de patiënt thuis had aanhouden, wat bijdraagt aan rust en houvast voor de patiënt. Hierdoor kan het delier zelfs verminderen of uitdoven. Maar continu toezicht brengt een enorme belasting met zich mee. Mantelzorgers zijn vaak al overbelast door een grote zorgvraag vóór de opname en hebben meestal ook nog andere verplichtingen zoals werk en zorg voor het eigen gezin. Het UMC Groningen zet sinds 2016 studenten in bij onrustige, (vaak) delirante patiënten. Deze ‘waakstudent’ neemt de taak van de mantelzorger over, zonder medische verantwoordelijkheden. Alles gebeurt onder de verantwoordelijkheid van de verpleegkundigen. De taken verschillen per situatie: waakstudenten zitten bij de patiënt op de kamer als die afleiding nodig heeft en kunnen met de patiënt praten of spelletjes spelen. Of ze houden op afstand contact via een camera. Hiervoor moeten de mantelzorger van de patiënt en de desbetreffende behandelend arts wel toestemming geven. Een waakstudent kan meer een-op-een aandacht en begeleiding geven dan de verpleegkundigen.
Studenten krijgen door deze bijbaan meer ervaring in het omgaan met patiënten
Zorggerelateerde bijbanen
De vraag naar deze studenten ontstond toen een onrustige patiënt geen mantelzorger had waar de verpleegkundigen op konden terugvallen. Nu worden in het UMCG waakstudenten ingezet voor vooral avond- en nachtdiensten als het delier verergert. Ze worden gefinancierd vanuit het zorgbudget van de afdeling die de waakstudent aanvraagt. Het idee is dat de kosten worden terugverdiend door minder medicatie, minder complicaties en een kortere opnameduur. Het aantal waakdiensten dat afdelingen aanvragen verschilt enorm. In 2020 waren dit ongeveer 108 diensten per maand. Het Studentenpoolbureau zet medische studenten in voor verschillende zorggerelateerde bijbanen binnen het UMCG en heeft een pool van waakstudenten opgericht. Hierin zitten inmiddels ruim honderd studenten die minimaal in het derde jaar van hun studie zitten. Ze moeten een medisch gerelateerde studie volgen (geneeskunde, verpleegkunde of fysiotherapie). Om een beter beeld te krijgen van de ervaringen rondom de inzet van waakstudenten is er een kwalitatief onderzoek gedaan naar de ervaringen van mantelzorgers van patiënten bij wie waakstudenten zijn ingezet en van verpleegkundigen in het UMCG. Dit onderzoek is uitgevoerd door de eerste auteur, een geneeskundestudent met ervaring als waakstudent. Uit interviews met drie mantelzorgers en vijf verpleegkundigen bleek dat de inzet van waakstudenten vooral voordelen biedt voor mantelzorgers en verpleegkundigen. Mantelzorgers vinden het belangrijk dat ze rust ervaren door de inzet van waakstudenten, omdat zij niet continu bij de patiënt aanwezig hoeven te zijn. Ze hadden minder zorgen aan hun hoofd en wisten dat de patiënt continu in de gaten werd gehouden en de waakstudent kon alarmeren als er iets zou misgaan bij de patiënt.
Ontlastend
‘We hoeven daar even niet aan te denken. Dat is echt een genot’, aldus een mantelzorger. Deze mantelzorger ervoer vóór de opname van de patiënt een enorme druk op haar schouders en vond de inzet van de waakstudenten ontlastend. Ze zou de waakstudenten ook graag thuis willen hebben: ‘Als jullie zouden zeggen dat doen we thuis ook, nou, dan zou ik zeggen, kom direct!’
Verpleegkundigen ervaren ook meer rust door de inzet van waakstudenten, omdat zij niet continu bij de patiënt hoeven te blijven. De gedachte dat er iemand bij de patiënt is die kan alarmeren als er iets misgaat, geeft ze rust. Een verpleegkundige vertelde dat ze met een rustiger gevoel naar haar werk in het ziekenhuis gaat als ze weet dat er een waakstudent wordt ingezet. De waakstudenten kunnen de verpleegkundigen helpen met hun werkzaamheden, wat de werklast vermindert.
Verpleegkundigen realiseren zich dat waakstudenten ervoor zorgen dat mantelzorgers geen continu toezicht hoeven te houden op de patiënt. Daarmee ontlasten de waakstudenten de mantelzorgers enorm. Mantelzorgers en verpleegkundigen zien ook dat de inzet van waakstudenten voordelen biedt voor de patiënt. De patiënt wordt rustiger door de fysieke aanwezigheid van de waakstudenten en ze zorgen ervoor dat de patiënt veilig blijft. Een verpleegkundige: ‘Ik benadruk nog de veiligheid van de patiënt, want anders denkt iedereen dat het alleen maar van belang is voor verpleegkundigen. Maar nee, het is ook voor de patiënt heel fijn dat er iemand bij is.’
Naast de voordelen voor de zorg is een bijbaan als waakstudent ontzettend leerzaam voor de student om ervaring op te doen binnen het ziekenhuis. Ze krijgen door deze bijbaan meer ervaring in het omgaan met patiënten, kennis van verschillende ziektebeelden, begrip voor de familie en verpleegkundigen én een leerzaam kijkje achter de schermen van de organisatie vanuit het patiëntenperspectief. Het geeft studenten een mooie kans om zich te ontwikkelen en ervaring op te doen in de zorg. Wellicht kan in de toekomst het waken onderdeel worden van de opleiding. Naar ons weten wordt deze zorg momenteel alleen ingezet in het UMCG. Gezien de positieve ervaringen van mantelzorgers en verpleegkundigen, en de te verwachten toename van (onrustige) ouderen in het ziekenhuis, is de inzet van deze studenten wellicht ook een optie voor andere ziekenhuizen, zorginstellingen of zelfs de thuissituatie.
auteurs
Tialda Prins, geneeskundestudent en waakstudent
Suzanne Festen, internist ouderengeneeskunde, UMC Groningen
Charlotte Meulman, flexmanager studentenpool, UMC Groningen
Barbara van Munster, hoogleraar interne geneeskunde, i.h.b. ouderengeneeskunde-geriatrie, UMC Groningen
contact
s.festen@umcg.nl
cc: redactie@medischcontact.nl
Lees ook
F.A.M. Klijn
Psychiater
Wat een ontzettend leuk, zinvol en leerzaam initiatief, voor patient, zorgverleners, mantelzorgers en studenten! Daar kunnen andere ziekenhuizen hun voordeel mee doen!
Y.G. van Ingen
SO en kaderarts palliatieve zorg, Dijk en waard
Dit is niet alleen nuttig in het ziekenhuis, maar juist ook daar buiten waar de thuiszorg niet meer beschikbaar is en mantelzorgers op hun tandvlees lopen. Wie pakt dit initiatief op?