Kinderwens en schadelijke stoffen

Mevrouw Jansen komt op het arbospreekuur van de bedrijfsarts. Zij is 28 jaar en meldt dat ze graag kinderen wil. Ze vraagt zich af of de stoffen waarmee ze op het laboratorium werkt schadelijk kunnen zijn voor haar toekomstige baby.

Risico-inventarisatie

Mevrouw werkt op een productielaboratorium van een chemisch bedrijf. Dit laboratorium bewaakt de kwaliteit en samenstelling van het productieproces. Toen enkele jaren geleden de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) werd gemaakt, heeft de arbodienst geadviseerd de blootstelling aan chemische stoffen verder in kaart te brengen. Deze verdieping van RI&E is als volgt aangepakt.

Allereerst zette de arbeidshygiënist de stoffen op een rij. Daarna werd de potentiële gezondheidsschade van de gebruikte chemische stoffen in kaart gebracht. Tot slot werd het risico van blootstelling per chemische stof bekeken binnen de fabriek. Per stof werd met bovengenoemde factoren een risicoscore berekend, zodat stoffen konden worden ingedeeld naar hoogte van het risico. Hierbij werd eveneens rekening gehouden met reproductietoxische effecten.

Toen vervolgens de productielocatie werd uitgebreid, is voor de nieuwe fabriek vooraf een dergelijke analyse verricht. Daarbij bleek dat een tussenproduct in het productieproces reproductietoxisch was bij proefdieren. Normaal komt een medewerker daar niet mee in aanraking, omdat het tussenproduct weer wordt omgezet in het eindproduct. Het ontstaan van dit tussenproduct - een glycolether - is echter niet te vermijden.

Humane data over de toxiciteit van deze stof ontbraken.

Multidisciplinair overleg
Na uitvoerige literatuurstudie door de bedrijfsarts werd ter aanvulling het NCvB geraadpleegd in verband met hun specifieke kennis over reproductietoxische stoffen. Dit resulteerde in een multidisciplinair overleg tussen de bedrijfsarts, de arbeidshygiënist, de toxicoloog en een seniormanager. Binnen de fabriek bleek alleen de verdachte stof bewezen reproductietoxisch bij proefdieren. De potentiële gezondheidsschade was groot als de verdachte stof ook voor mensen toxisch zou blijken te zijn. De kans op blootstelling aan die stof is daarentegen gering, omdat het productieproces gesloten is. Om monsters te nemen waren er echter open monsternamepunten ontworpen. De vloeistof zou daarbij vanuit een kraantje in een monsterflesje lopen, waardoor er risico op blootstelling zou ontstaan.

Gesloten systemen

Het tweede probleem betrof de blootstelling aan de verdachte stof bij analyse in het laboratorium. Op basis hiervan is de fabriek aangepast door gesloten monsternamepunten te installeren, vergelijkbaar met de systemen die in een ziekenhuis worden gebruikt voor bloedafname. Wat het laboratorium betreft is ook daar ervoor gekozen om een gesloten systeem te gebruiken voor het analyseren van de stof. Dit systeem is eveneens vergelijkbaar met het bepalen van bloedmonsters in een klinisch-chemisch laboratorium.

Tot slot is besloten om alle risico’s uit te bannen: analistes die zwanger worden, mogen daar blijven werken. Zij mogen echter geen analyses verrichten van monsters waarin de verdachte stof als bijproduct zou kunnen voorkomen. Zij kunnen binnen het lab andere analyses doen of tijdelijk bij het hetzelfde bedrijf op een andere afdeling gaan werken. 

Gerustgesteld

Kortom, toen mevrouw Jansen haar kinderwens uitte, heeft de bedrijfsarts haar gerustgesteld en haar geadviseerd een zwangerschap in een zo vroeg mogelijk stadium te melden aan de bedrijfsarts, zodat haar werk kan worden aangepast.

Het is te hopen dat veel bedrijven met potentieel reproductietoxische stoffen dit goede voorbeeld zullen volgen.

Het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) is ondergebracht bij het Coronel Instituut van het Academisch Medisch Centrum van de Universiteit van Amsterdam. Correspondentieadres: Postbus 22660, 1100 DD Amsterdam, tel. 020 5665387, e-mail: ncvb@amc.uva.nl