Het is lastig om aan te tonen dat je covid op je werk hebt opgelopen
Bureaucratische drempels bij compensatie van postcovidpatiënten
4 reacties
Onder de mensen die kampen met het postcovidsyndroom zijn veel zorgmedewerkers. Zij liepen de besmetting tegen wil en dank op, en staan nu met lege handen omdat het erg lastig is om aan te tonen dat ze tijdens hun werk besmet zijn geraakt.
Zorgmedewerkers die in de eerste golf (maart tot en met juni 2020) covidpatiënten hebben verzorgd, door langdurige postcovidklachten al twee jaar ziek zijn en daardoor arbeidsongeschikt zijn geraakt, kunnen financiële steun krijgen. Hoewel de Raad van State naar de werkgever wijst als aansprakelijke partij, wil het kabinet deze groep zorgmedewerkers vanuit een morele verplichting aanvullend financieel ondersteunen.
Het kabinet heeft besloten dat deze groep in aanmerking komt voor een bedrag van 15.000 euro per persoon en streeft ernaar om het aanvraagloket in september 2023 open te stellen, zodat het toegekende bedrag voor het eind van het jaar kan worden uitgekeerd. Vakbonden FNV en CNV vinden dat de periode moet worden uitgebreid tot heel 2020, aangezien pas in januari 2021 de eerste coronavaccinatie is gezet.
Op 17 februari 2023 diende een kortgeding, waarin FNV en CNV van de staat eisten dat alle zorgmedewerkers die vanwege het postcovidsyndroom al meer dan twee jaar (gedeeltelijk) arbeidsongeschikt zijn geraakt, financieel worden gecompenseerd. Er werd een voorschot van 22.839 euro per zorgmedewerker gevraagd. Het ging om duizend zorgmedewerkers die in 2020 bij de uitvoering van hun werk in direct contact kwamen met patiënten en/of daar nauw bij betrokken waren. Inmiddels hebben zich een kleine vijfduizend zorgmedewerkers bij het FNV-meldpunt gemeld. Op 8 maart besliste de voorzieningenrechter dat er geen collectieve schadevergoeding kan worden toegewezen. Of gedupeerde zorgmedewerkers recht hebben op een schadevergoeding moet van geval tot geval worden beoordeeld. Elke concrete situatie moet dus apart worden beoordeeld: waar en onder welke omstandigheden is iemand besmet geraakt?
Het is niet eenvoudig om te achterhalen of besmetting op de werkvloer heeft plaatsgevonden. De besmetting is inmiddels langere tijd geleden en in het begin van de pandemie werd nog geen bron- en contactonderzoek gedaan. Later werd bron- en contactonderzoek gestaakt wegens te weinig mankracht bij de GGD. Een expertise door een klinisch arbeidsdeskundige – bij postcovidsyndroom meestal een in beroepsziekten gespecialiseerd bedrijfsarts óf een in arbeid gespecialiseerd longarts – biedt uitkomst.
Hoe achterhaal je of besmetting op de werkvloer heeft plaatsgevonden?
Langdurige klachten
Covid-19 wordt veroorzaakt door SARS-CoV-2. Een deel van de met SARS-CoV-2 besmette personen heeft direct symptomen, een ander deel van de besmette personen is asymptomatisch. Uit beide groepen kan een klein deel van de mensen ook langdurig klachten houden of later nog krijgen.
Dit werd in eerste instantie long covid genoemd. Inmiddels is de naam postcovidsyndroom (PCS) gebruikelijk. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt dat covidpatiënten PCS hebben als zij drie maanden na hun besmetting symptomen hebben die minstens twee maanden aanhouden en niet zijn te verklaren door een andere diagnose.
De meestvoorkomende symptomen zijn pijn in/op de borst, vermoeidheid, dyspneu, hoesten en sputum opgeven, minder goed ruiken, hoofdpijn, cognitieve en geheugenproblematiek (brainfog), artralgie, slaapproblemen, spierpijn en functionele beperkingen, POTS (posturaal-orthostatisch tachycardiesyndroom en PEM (post exertional malaise). Risicofactoren zijn oudere leeftijd, vrouwelijk geslacht, ernstig ziek in de acute fase, comorbiditeit, ziekenhuisopname en zuurstoftoediening in de acute fase.
Ook astma en een verhoogde BMI lijken vaker geassocieerd met langdurige klachten. 10 procent van de covidpatiënten houdt langer dan drie maanden klachten.
Beroepsziekte
In 2020 hebben bedrijfsartsen 1918 keer covid-19 gemeld als beroepsziekte bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB). In 2021 was covid-19 met 1866 meldingen zelfs de meest gemelde beroepsziekte. De meeste meldingen (76%) waren afkomstig uit de zorg. Zorgmedewerkers waren in 2021 gemiddeld 45 jaar oud en 79 procent was vrouw. Sinds januari 2022 kan naast covid-19 ook long covid-19 gemeld worden als beroepsziekte. In 2022 werd covid-19 308 keer gemeld en het postcovidsyndroom 313 keer.1 Voor het melden van covid-19 als beroepsziekte door bedrijfsartsen wordt het zesstappenplan van de NCvB gevolgd (zie kader ‘Zijn covid-19 en het postcovidsyndroom beroepsziektes?’).
De bedrijfsarts spreekt over een beroepsziekte bij een klinisch waarneembare ziekte of aandoening die in overwegende mate door arbeid of arbeidsomstandigheden heeft plaatsgevonden. Een melding door de bedrijfsarts bij het NCvB dient om beroepsziekten te voorkomen door het aanpassen van de arbeids(omstandigheden). De Commissie Arbeidsomstandigheden van de Sociaal-Economische Raad omschrijft een beroepsziekte als ‘een ziekte die mede door de arbeid is veroorzaakt. In de juridische praktijk hanteert men het criterium “kan zijn veroorzaakt” voor de stelplicht in het kader van een aansprakelijkheidsclaim. Causaliteit t.b.v. een claim voor gederfde inkomsten bij de werkgever dient per werknemer individueel onderbouwd te worden door een expertise van bijvoorbeeld een klinisch arbeidsgeneeskundige.’
Zijn covid-19 en het postcovidsyndroom beroepsziektes?
Zes stappen waarmee een bedrijfsarts vaststelt of covid-19 en het postcovidsyndroom beroepsziektes zijn.
Stap 1. Vaststellen van de aandoening
Symptomen van covid-19, waarbij de diagnose is bevestigd door een polymerase chain reaction (PCR)-test of serologie. Voor het postcovidsyndroom geldt de volgende definitie: aanhoudende klachten en symptomen die na meer dan twaalf weken na de initiële bevestigde of mogelijke/waarschijnlijke covid-19-besmetting aanwezig zijn of ontstaan.
Stap 2. Vaststellen van de relatie met werk
De besmetting moet op het werk hebben plaatsgevonden.
Stap 3. Vaststellen van de blootstelling in het werk
Om vast te stellen of iemand op het werk is blootgesteld aan covid-19 moet de bron van de infectie bekend zijn. Er moet sprake zijn geweest van (onbeschermd) contact met een SARS-CoV-2-positief geteste persoon (patiënt/cliënt/collega) op het werk of tijdens werkzaamheden, waarbij bovendien binnen twee tot veertien dagen (gemiddeld vijf of zes dagen) sprake was van een positieve coronatest. Aangezien contact met besmette personen overal kan plaatsvinden, dient voor een beroepsziektemelding de bron bekend te zijn. Voor de definities van niet beschermde nauwe en overige contacten wordt verwezen naar de website van het RIVM.
Voor het postcovidsyndroom (R606) geldt:
1. Waarschijnlijke beroepsziekte postcovidsyndroom: positieve PCR- of serologietest. Met daarbij besmetting in de werksetting vastgesteld door bron- en contactonderzoek door GGD of de zorginstelling.
2. Mogelijke beroepsziekte postcovidsyndroom: positieve PCR- of serologietest óf niet door PCR of serologisch bevestigd. Bijkomend is sprake van anamnese van persisterende klachten passend bij covid-19 die ontstaan zijn na een niet-beschermd nauw contact op het werk en/of een eerdere beroepsziektemelding covid-19 waarbij is voldaan aan een van de criteria uit de NCvB-leidraad melden beroepsziekte covid-19.
Stap 4. Nagaan van andere mogelijkheden en de rol van de individuele gevoeligheid
Zijn er andere verklaringen mogelijk dan besmetting op het werk, bijvoorbeeld in privésituatie? SARS-CoV-2 is een nieuw virus en er bestaat nog geen algemene immuniteit. Uit wetenschappelijk onderzoek bleek dat in de zomer van 2021 bij circa 65 procent van de Nederlandse bevolking antistoffen konden worden aangetoond. Aangezien mensen voordat zij klachten ontwikkelen besmettelijk kunnen zijn, kan besmetting in vele situaties hebben plaatsgevonden, ook in de privésituatie.
Stap 5. Concluderen en melden op beroepsziekten.nl
Stap 6. Preventieve maatregelen en interventies inzetten en evalueren
Preventieve maatregelen zijn gebaseerd op het vermijden van contact met het virus door middel van het houden van voldoende afstand, goed ventileren en persoonlijke beschermingsmiddelen.
In 2021 was covid-19 de meest gemelde beroepsziekte
Casus:
Is hier sprake van postcovidsyndroom als beroepsziekte?
Mevrouw R. (27), aios ouderengeneeskunde, meldde zich in mei 2020 op het spreekuur met moeheid, hoofdpijn, verminderde concentratie, kortademigheid, ademdisregulatie, slecht slapen, niet meer snel op woorden kunnen komen en overgevoeligheid voor zowel geluid als licht. Wegens een tekort aan mondmaskers werkte ze in maart 2020 zonder mondkapje op de verpleegafdeling. Daar zijn meerdere oudere patiënten positief getest op SARS-CoV-2 middels een PCR-test. Ook mevrouw R. testte in maart 2020 positief na een PCR-test, verricht door de GGD in Utrecht. Privé zijn er geen evidente aanwijzingen voor een besmettingsbron, noch waren er risicofactoren bij deze voorheen volledig gezonde aios.
Beschouwing van de casus volgens het zesstappenplan van het NCvB
Stap 1: de aandoening is vastgesteld door middel van een PCR-test.
Stap 2 en 3: de relatie met het werk lijkt zeer aannemelijk omdat op het werk meerdere patiënten positief testten middels een PCR-test en er sprake was van onbeschermd nauw contact.
Stap 4: een andere mogelijke verklaring voor besmetting is er in dit geval niet: geen verhoogde kwetsbaarheid en geen besmettingen in de privésfeer, al is dit ook niet met zekerheid uit te sluiten.
Stap 5: De klinische arbeidsdeskundige concludeerde dat de relatie met het werk zeer aannemelijk is en stelt dat het in dit geval om een beroepsziekte gaat. Het NCvB definieert een beroepsziekte als een klinisch waarneembare ziekte of aandoening door een belasting die in overwegende mate (>50%) in arbeid of arbeidsomstandigheden heeft plaatsgevonden.
Oordeel door klinisch arbeidsgeneeskundige
De symptomen van het postcovidsyndroom kunnen dus heel divers zijn. Ook kan er sprake zijn van comorbiditeit, waardoor het lastig is om klachten daadwerkelijk toe te schrijven aan het postcovidsyndroom. Hoe toon je aan dat je in de werksituatie bent blootgesteld en dat de besmetting op het werk heeft plaatsgevonden? Wat het bijvoorbeeld ingewikkeld maakt, is dat het bron- en contactonderzoek is afgeschaft toen de GGD de vraag niet meer aankon. Is er twijfel of de besmetting op het werk heeft plaatsgevonden? Dan is het zaak om een medische expertise te laten doen door een klinisch arbeidsgeneeskundige die het postcovidsyndroom als aandachtsgebied heeft, zodat vastgesteld kan worden of er sprake is van een beroepsziekte. Voor het aanvragen van een arbeidsongeschiktheidsuitkering (de WIA-aanvraag) en in het licht van het fonds ter tegemoetkoming van zorgmedewerkers met postcovidsyndroomklachten, is het cruciaal dat de afweging of er sprake is van een beroepsziekte zorgvuldig en deskundig wordt onderbouwd. De klinisch arbeidsgeneeskundigen en longartsen van het Nederlands Centrum voor Klinische Arbeidsgeneeskunde (NCKA) hebben hiervoor een speciaal protocol ontwikkeld.2
Ook kan de klinisch arbeidsgeneeskundige van het NCKA een causaliteitsberekening uitvoeren. Daarvoor moet worden achterhaald wat een patiënt in een bepaalde periode heeft gedaan en waar hij/zij zich heeft opgehouden (bijvoorbeeld aan de hand van agenda’s).
Vervolgens kun je de kans inschatten dat een patiënt in een bepaalde omgeving (werk, thuis, andere omgevingen) de covid-19 besmetting kan hebben opgedaan. Die berekening zal bijvoorbeeld anders uitpakken in een periode waarbij de incidentie in de algemene bevolking laag is.
Arbeidsongeschiktheidsuitkering wegens coronaklachten
In 2022 heeft UWV 1239 WIA-beoordelingen uitgevoerd bij mensen met langdurige coronaklachten. In ruim 83 procent van de gevallen werd een gedeeltelijke of volledige arbeidsongeschiktheidsuitkering toegekend. In 9 procent van de gevallen betrof het een zogeheten IVA-uitkering vanwege volledige én duurzame arbeidsongeschiktheid. In ongeveer de helft van de gevallen betrof het een zogeheten WGA-uitkering 80-100% waarbij iemand op dit moment volledig arbeidsongeschikt is, maar verbetering van de belastbaarheid niet wordt uitgesloten. Bij 24 procent van de mensen werd een uitkering toegekend vanwege gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid (WGA-uitkering 35-80%). Zo’n 17 procent van de mensen is minder dan 35 procent arbeidsongeschikt en heeft daarom geen recht op een WIA-uitkering. Dat betekent niet dat ze geen klachten hebben, het betekent alleen dat ze met de arbeidsmogelijkheden die er nog zijn minstens 65 procent van hun oude loon kunnen verdienen. Bijna een derde van de personen met een WIA-beoordeling en een coronadiagnose is werkzaam in de sector zorg en welzijn. Het is niet bekend hoeveel van deze werknemers de besmetting op het werk hebben opgelopen. De arbeidsongeschiktheidsuitkering van het UWV staat los van de claim die werknemer kan neerleggen bij de werkgever voor gederfde inkomsten als er sprake is van een beroepsziekte.
auteurs
dr. Marieke Struijk-Mulder, orthopedisch chirurg niet-praktiserend, aios bedrijfsgeneeskunde Vitaal Arboadvies/Mensely/Poli Mens en Arbeid/Nederlands Centrum voor Klinische Arbeidsgeneeskunde (NCKA)
dr. Trudeke Möller, longarts, SMBWO-immunoloog, aios bedrijfsgeneeskunde Wellbe/NCKA
dr. David Bruinvels, bedrijfsarts, klinisch arbeidsgeneeskundige, medisch directeur NCKA
dr. Dick Spreeuwers, bedrijfsarts, klinisch arbeidsgeneeskundige, commercieel directeur NCKA
contact
secretariaat@ncka.nl
cc: redactie@medischcontact.nl
Voetnoten
1. https://www.beroepsziekten.nl/sites/default/files/kerncijfers/ncvb_kerncijfers-beroepsziekten_2023.pdf, geraadpleegd 9-6-2023
2. NCKA Protocol expertise bij PASC. Post-Acute gevolgen van SARS-COVID-19 infectie.
Lees ook:
J.J. Maas
bedrijfsarts, Amsterdam
Is het protocol " NCKA Protocol expertise bij PASC. Post-Acute gevolgen van SARS-COVID-19 infectie" openbaar?
J.H.W. Bruins Slot
Arts voor arbeid en gezondheid- niet praktiserend, Kampen
Het is moeilijk om het als slachtoffer te bewijzen, maar volgen het BW ligt de bewijslast( naar mijn interpretatie daarvan) allereerst bij de werkgever. En die zal nog meer moeite hebben te bewijzen dat al het redelijke is gedaan oom de besmettingska...ns tot ‘nul’ te reduceren.
M.C. Struijk-Mulder
Bedrijfsarts, Driebergen
Eerst een disclaimer: ik been geen jurist, dus aan deze post kunnen geen rechten worden ontleend.
Ik was getriggerd door een stelling over de bewijslast bij Long Covid: hoe zit dat nu eigenlijk?
Bij beroepsziekten ligt de bewijslast bij de werkne...mer en de werkgever moet aantonen dat hij zijn zorgplicht is nagekomen.
Zie de beschouwing van Van Benthem en Keulen m.b.t. een uitspraak van de rechter in een Long COVID rechtzaak: https://www.vbk.nl/legalupdate/zorginstelling-als-werkgever-aansprakelijk-voor-covid-19-besmetting-van-werknemer
Navigator schrijft het volgende:
De situatie is, kortom, diffuus. Met name bij beroepsziekten stuit de werknemer op een – ondanks de tegemoetkoming van art. 7:658 lid 2 BW, alsmede de rechtspraak van de Hoge Raad – stevige stelplicht en bewijslast. Dat betekent echter niet dat de werkgever achterover kan leunen. Van hem wordt een gemotiveerde betwisting verwacht, waarbij hij in het algemeen de omstandigheden aangeeft die meer in zijn sfeer dan in die van de werknemer liggen. Bovendien kan bij een onvoldoende onderbouwing door de werkgever dat hij aan zijn zorgplicht heeft voldaan, al in een vroeg stadium komen vast te staan dat dat niet zo is.11 https://new.navigator.nl/document/idpassed5ef170cb1e4c8085921495212ad997?ctx=WKNL_CSL_1628&tab=tekst
Via LinkedIn heb ik arbeidsjuristen uit mijn netwerk gevraagd hierop te reageren in de comments, dus wellicht meer info binnenkort hier te vinden:
https://www.linkedin.com/posts/marieke-struijk-mulder-04758758_zorginstelling-als-werkgever-aansprakelijk-activity-7108393568330768384-886S?utm_source=share&utm_medium=member_desktop
W.A. Spaans
Gy6, Maastricht
Mooi overzichts artikel!