Demonen op bezoek

De behandeling van de ziekte van Parkinson met levodopa veroorzaakt bij veel patiënten wanen en hallucinaties. Mogelijk zelfs leidt bij een klein percentage van de patiënten het progressief verlies van dopaminerge en cholinerge neuronale projecties op de hersenschors op zichzelf al tot psychotische verschijnselen, los dus van de medicatie die ze krijgen.

De Nederlandse auteur Gerrit Krol heeft parkinson en zijn intrigerende, korte roman Duivelskermis neemt die wanen en hallucinaties als uitgangspunt. Het boek kent een hoge dichtheid aan vreemde verschijningen en speelt zich af in een sterk vervormde, raadselachtige werkelijkheid. Bijna niets is wat het lijkt.

Elke parkinsonpatiënt eindigt volgens Krols alter ego Albert ‘als een zak met botten’. ‘Ik heb ze in ‘t ziekenhuis zien hangen, als vleermuizen.’ De uitspraak is een mooi voorbeeld van Krols laconieke, droogkomische, ironische stijl. In die stijl verhaalt hij ook van Alberts ontmoetingen met ‘demonen’. Je kunt wel tegen jezelf zeggen dat ze niet echt zijn, houdt Albert zichzelf voor, en dat je er niet in moet geloven, maar dat helpt niet: de ratio legt het steeds weer af tegen de ‘onderwereld van de geest’, tegen de uitvergrotingen van je eigen obsessies.

Het is een merkwaardige zaak: een schrijver moet het doorgaans hebben van zijn vermogen tot verbeelding, maar hier hebben we te maken met een auteur die de verbeelding plots niet meer in de hand heeft. ‘Het is onmogelijk demonen te vormen naar eigen keus’. Ze huizen in de ruimten waarin hij zich bevindt, houden zich op tussen kieren en gaten - gaten in de werkelijkheid, zou je ook kunnen zeggen.

Aan het eind tuimelt Albert zelf in zo’n zwart gat: zijn graf.

Wie na lezing van Krol behoefte heeft aan een wat meer wetenschappelijk georiënteerde uiteenzetting kan terecht bij Hallucinaties. Een degelijk en zeer informatief werk dat vooral uitblinkt in zijn overzicht van verklaringsmodellen en therapeutische mogelijk­heden. Behalve visuele, komen ook gehoor- en reukhallucinaties aan de orde. << HM 

Gerrit Krol, Duivelskermis, Querido, 96 blz., 16,95 euro.

J.A. Jenner (red.), Hallucinaties, Van Gorcum, 256 blz., 39,90 euro.