De dokter en de dood

Laat Pauline Chen nu altijd hebben gedacht dat geneeskunde gaat over het helpen van mensen en over het redden van levens. Een behoorlijke misrekening: ‘Wat velen van ons niet beseften, was dat ons beroep ondanks deze dromen vereiste dat we tussen stervenden zouden leven. Meer dan het leven zou de dood een constante factor worden in ons bestaan.’ Het was echter nooit haar bedoeling om ‘tussen stervenden de kost te verdienen’. Haar droom was een kliniek ‘vol dankbare, genezen, hedendaagse tegenhangers van Lazarus’.

Als jonge transplantatiechirurg schreef Chen met De laatste fase een indrukwekkend boek over sterven en sterfelijkheid. Ze legt daarin uit hoe artsen bewust en onbewust leren terug te vallen op een hele verdedigings­linie van rationalisaties, deconstructietechnieken en andere mentale wapens om de dood of de aanzegging van de dood op afstand te houden. Deze lessen in ontkenning van de dood beginnen al in de anatomisch snijzaal en ‘worden versterkt tijdens de chaos van de opleiding tot specialist en de medische praktijk’. In het hart van de geneeskunde schuilt een paradox, zo ontdekt ze: in een beroep waarin de zorg voor zieken vooropstaat, wordt het sterven ‘systematisch gedepersonaliseerd’.

Volgens Chen ontwikkelen veel artsen ‘een vergroot gevoel van onsterfelijkheid’ door de dodelijke ziekten van anderen te ‘overleven’. Hetgeen overigens niet alleen de basis is voor beroepsmatige arrogantie, maar ook voor ‘onbaatzuchtige staaltjes van medische heroïek.’ 

Ze legt ook uit hoe ze zich geleidelijk een nieuwe rol aanmeet, waarin ze al die onderdrukte gevoelens over sterven en sterfelijkheid wel toelaat en toch een professional blijft: ze gaat erover schrijven. Het resultaat is confronterende lectuur. Zeer aanbevolen, zeker voor jonge artsen. << HM

Pauline Chen, De laatste fase, De Bezige Bij, 286 blz., 19,90 euro.