Praktijkdilemma: Mag ik mijn patiënt voorstellen om te stoppen met eten en drinken om zo de dood te bespoedigen?

Casus

Een huisarts heeft vele gesprekken met een 93-jarige patiënt, die moe is van het leven. De vrouw geeft aan niet verder te willen leven en vraagt euthanasie. De huisarts heeft de euthanasiewens onderzocht, maar komt tot de conclusie dat het euthanasieverzoek niet kan worden ingewilligd, omdat niet aan alle zorgvuldigheidseisen voor euthanasie is voldaan. Toch wil de huisarts haar patiënte verder ondersteunen. De huisarts vraagt zich af: ‘Mag ik mijn patiënt nu voorstellen om te stoppen met eten en drinken om zo de dood te bespoedigen?’

advies

Ja, u mag dit voorstellen aan uw patiënt.

Het bewust afzien van eten en drinken om zo het levenseinde te bespoedigen is een keuze die een patiënt zelf maakt. Het is daarbij wel belangrijk om eerst iemands doodswens goed uit te vragen. Zoals in bovenstaande casus, waarbij niet aan de eisen voor euthanasie is voldaan, maar waarbij u ziet dat iemand echt dood wil, mag u haar attenderen op deze mogelijkheid. Vervolgens dient u de patiënt hierbij wel goed te begeleiden. Een patiënt die bewust afziet van eten en drinken om sneller te sterven, heeft namelijk recht op passende zorg.

Toelichting

Iedereen kan en mag bewust afzien van eten en drinken om de dood te bespoedigen. Daarvoor is geen overleg met of toestemming van een arts nodig. Het is een besluit van de patiënt. Maar dat besluit is ingrijpend, voor zowel de patiënt zelf, als zijn naasten. Het vraagt dan ook om goede samenwerking en zorgvuldige communicatie tussen hulpverleners, patiënten en naasten, die in dit proces vaak een intensieve rol vervullen. Bovenal heeft u als arts de taak adequate begeleiding en zorg te bieden.

Bewust afzien van eten en drinken wordt niet gezien als een niet-natuurlijke dood als gevolg van zelfdoding, maar is een natuurlijke dood. Vergelijk het maar met het weigeren van antibiotica of chemotherapie; het is niet een actieve handeling, maar je laat juist iets. Iedere arts heeft de professionele plicht om het gesprek aan te gaan, als de patiënt ter sprake brengt dat hij overweegt af te zien van eten en drinken. Daarnaast kan de arts het zelf ook ter sprake brengen (zoals in bovenstaande casus). Wel moet u zich realiseren dat bewust afzien van eten en drinken om de dood te bespoedigen wordt afgeraden bij patiënten die jonger dan 60 jaar zijn én bij wie tevens geen sprake is van een levensbedreigende ziekte.

Adequate begeleiding en zorg gedurende dit proces heeft tot doel het verzachten van complicaties (en het daarmee gepaarde lijden) van de patiënt en het ondersteunen van de naasten. Het is belangrijk om hierover goede afspraken te maken met alle betrokkenen. Een patiënt die gestopt is met eten en drinken kan bijvoorbeeld in een delier raken en dan (onbewust) vragen om drinken. Dit kan erg moeilijk zijn voor de naasten, maar het is belangrijk om hier in de voorbereidende fase al afspraken over te maken, zodat u hierop kunt terugvallen.

Meer informatie over het begeleiden van patiënten bij het bewust afzien van eten en drinken is te lezen in het webdossier ‘Bewust afzien van eten en drinken’ en de praktische handreiking ‘Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen’. Deze handreiking gaat niet in op de vraag óf bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen een goede weg is. Het is een weg die mensen kúnnen kiezen om te sterven. De handreiking biedt hierbij praktische handvatten.

Vraag? KNMG Artseninfolijn

De KNMG Artseninfolijn adviseert KNMG-leden gratis over gezondheidsrechtelijke- en medisch-ethische vragen. Kijk op knmg.nl/faq voor veelgestelde vragen, bel 030 2823 322 of mail: artseninfolijn@fed.knmg.nl