Overdiagnostiek: bedreiging en kostenpost
Plaats een reactie'Evidence is mounting that medicine is harming healthy people throughout ever earlier detection and ever wider definition of disease’.1 Deze openingszin in British Medical Journal van 2 juni trok mijn aandacht.
De auteurs beschrijven hoe enorme en alsmaar toenemende bedragen jaarlijks worden uitgegeven aan het opsporen van ziekten die er of niet echt zijn, dan wel die zonder opsporing nooit tot enige behandeling zouden zijn gekomen. Omdat de ‘patiënt’ geen enkele klacht had en ook niet zou krijgen tot hij aan een geheel andere ziekte overlijdt. Alleen in de VS gaat jaarlijks minimaal 7 procent van de totale kosten in de zorg verloren aan deze ‘overdiagnostiek en overbehandeling’. Vertaald naar Nederland gaat het dan al gauw om ruim 4 miljard euro.
Zo bezien vormt overdiagnostiek dus een serieuze bedreiging voor de gezondheid van veel Nederlanders en voor de kostenontwikkeling in de zorg. Overdiagnose leidt tot overbodige labeling en behandeling, en tot afname van levensgeluk. De toenemende overdiagnostiek wordt vooral verklaard uit de sterke technologische ontwikkelingen. We kunnen tot op detailniveau ‘afwijkingen’ opsporen, zelfs als die nog niet geduid kunnen worden. Bijvoorbeeld met testen die een hoge sensitiviteit, maar een lage specificiteit hebben, zoals de total bodyscan. De auteurs in BMJ voeren aan dat diagnostische scanning bij tot wel 40 procent van de getesten ‘incidentele bevindingen’ (door de auteurs incidentaloma’s genoemd) oplevert die niet bijdragen aan de gezondheid of de levensduur. Wel aan de kosten in de zorg. Maar er zijn nog andere oorzaken van overdiagnostiek, aldus de auteurs. De druk op screening neemt toe: de vraag van burgers met hoge verwachtingen van bestaande of nieuwe testmethoden wordt gevoed door het aanbod van fabrikanten, aanbieders van testen en zorgverleners die, vaak met goede bedoelingen, in die vraag willen voorzien. De druk op artsen om niets te missen, ten koste van iets teveel te vinden, neemt toe, mede gevoed door de dreiging van claims. En de grenzen van wat ‘normaal’ is, worden soms opgerekt. Mensen krijgen sneller een label opgeplakt om vervolgens het medische circuit te betreden.
De auteurs presenteren een tabel met de volgende percentages ‘overdiagnostiek’: astma: 30 procent, ADHD: 30 procent, borstkanker: ruim 30 procent, longkanker: 25 procent, prostaatkanker: 60 procent. Het oprekken van de normale waarden voor nierziekten zou er in de VS toe hebben geleid dat 10 procent van alle volwassenen nu een vorm van chronische nierziekte heeft. Een op de vijf zwangere vrouwen heeft door hetzelfde mechanisme nu zwangerschapsdiabetes, het dubbele aantal van voor de ‘oprekking’.
Wat kunnen we doen aan deze overdiagnostiek, zo vragen de auteurs zich af. Betere informatievoorziening aan burgers en aanbieders van screening, strengere kwaliteitseisen, strengere handhaving van die eisen, en natuurlijk meer aandacht voor fact-finding rond dit vraagstuk. Wat voor de VS geldt, hoeft niet voor Nederland te gelden. Maar ik ben er niet gerust op. Een nadere verkenning van aard en omvang van dit probleem lijkt me wel het minste dat een verantwoordelijke minister kan besluiten. Maar verder werken aan kwaliteitsverbetering van de bestaande zorg, en kritisch zijn op wat zich in de aanbodsfeer ontwikkelt, is zeker ook noodzakelijk. Tenslotte is niemand gebaat bij overdiagnostiek , tenzij geld verdienen de belangrijkste drijfveer is.
Han Willems, beleidsadviseur KNMG
Reageren kan op www.knmg.nl/columns
1. Moynihan R, Doust J. Preventing overdiagnosis: how to stop harming the healthy. BMJ 2012; 344: 19-23.
- Er zijn nog geen reacties
