Kanker. Behandeling geslaagd, patiënt verloren?

Kanker komt steeds vaker voor. De prognose is zelfs dat op termijn elke Nederlander getroffen wordt door deze ziekte. Tegelijkertijd herstellen – gelukkig! – steeds meer mensen van kanker, of leven door mét kanker.

Voor miljoenen mensen hoort bij dat leven ook kunnen werken. Het lijkt logisch dat alle artsen die op enig moment bij een patiënt met kanker betrokken zijn, het gesprek voeren over werk. Toch geeft 60 procent van de mensen met of na kanker aan dat de gevolgen van kanker en de behandeling daarvan voor werk niet besproken zijn door zorgprofessionals in het ziekenhuis. Laat staan dat het al een uitkomstmaat van de behandeling is. Terwijl het werk dat je doet en de prognose van de ziekte belangrijke factoren zijn bij samen beslissen over de best passende behandeling. De ziekte zelf en de behandeling kunnen gevolgen hebben voor het functioneren en daarmee voor de invulling van het leven. Blijvende cognitieve problemen voor iemand die vooral met zijn hoofd werkt of bijvoorbeeld zelf arts is, kunnen bijvoorbeeld betekenen dat de persoon dat werk niet meer kan uitoefenen. Of wanneer een politieagent door een stoma de politiegordel niet meer kan dragen. Of wanneer een operatie de mobiliteit vermindert bij een verpleegkundige en diens werk in de gehandicaptenzorg daardoor onmogelijk wordt. De voorbeelden zijn eindeloos.

In 2032 kunnen mensen die leven met of na kanker naar eigen wensen, behoeften en draagkracht werken

Na de diagnose verandert alles. Ook voor het werk.
Werk is voor mensen vaak meer dan een manier om geld te verdienen. Het is essentieel om voor, tijdens én na de behandeling voor kanker met de patiënt over werk te praten. En te onderzoeken hoe de impact op het hervatten van het werk zo beperkt mogelijk kan blijven. Dat ziet ook het Nederlands Kanker Collectief. Dit collectief van meer dan honderd organisaties stelde eind 2023 ‘twintig concrete doelen op om de impact van kanker op de samenleving te verminderen’.¹ Er zijn vijf doelen uitgelicht om mee te starten, waaronder kanker en werk. Het doel voor werk is: in 2032 kunnen mensen die leven met of na kanker naar eigen wensen, behoeften en draagkracht werken.

De behandeling en begeleiding van mensen met of na kanker gaat door na het ziekenhuis. Aandacht voor werk is hard nodig, want de cijfers liegen er niet om. Zo geeft 88 procent van deze mensen aan dat de werksituatie (tijdelijk) verandert na de diagnose. Mensen na kanker hebben ruim twee keer zoveel kans werkloos te zijn dan gezonde mensen. En maar liefst 45 procent van de jongeren en jongvolwassenen (AYA’s) geeft aan minder werk- en carrièremogelijkheden te ervaren.²

Help jouw patiënt mee te blijven doen
Duidelijk is dat de patiënt tijdens of na de behandeling voor kanker hinder ondervindt om in de maatschappij mee te kunnen doen. In hoeverre meedoen lukt, zou een criterium moeten zijn in het verloop van het herstelproces. Werken draagt bij aan kwaliteit van leven, heeft een positieve invloed door afleiding en zingeving, leidt tot (nieuwe) sociale contacten en zorgt voor brood op de plank. Maar de gevolgen reiken verder dan alleen de patiënt. De maatschappij heeft mensen die kunnen werken hard nodig vanwege de arbeidsmarktkrapte, de hoge kosten van arbeids­verzuim en -ongeschiktheid. Daarom moet er tijdens het gehele ziekteproces ondersteuning zijn, ook voor werk.

Eén patiënt, één gezondheid, één zorg
Veel mensen met kanker kunnen werken en willen dat ook graag. Maar ook als je graag wilt, is een passend werkend perspectief vinden vaak niet eenvoudig. Werkenden met en na kanker ervaren nu geen ‘lijnloze’ zorg. Sterker: de patiënt heeft voor zijn gezondheid juist te maken met verschillende loketten. Dat helpt de patiënt niet en kan er zelfs toe leiden dat de behandeling de re-integratie hindert. Terwijl aandacht voor werk vroeg in het behandeltraject de kans sterk vergroot op het vinden van een passend (nieuw) werkend perspectief. Ook tijdens de behandeling, bij nazorg en eventuele late effecten. Die kunnen wel tien jaar later pas de kop opsteken. Daar moeten behandelend artsen beducht op zijn, maar ook de werkgever en de bedrijfsarts moeten die aandacht hebben en houden.

Overal de gedachte stutten van ‘één patiënt, één gezondheid, één zorg’

We willen dat iedereen die getroffen wordt door kanker erop kan rekenen optimale zorg te krijgen om volwaardig maatschappelijk te kunnen blijven participeren. En daar kunnen alle artsen vanuit hun eigen gebied aan bijdragen. Daarbij is goede samenwerking heel belangrijk. In de zorg, maar ook met en tussen de betrokken ministeries VWS en SZW. Zodat we overal de gedachte stutten van ‘één patiënt, één gezondheid, één zorg’. Vanuit alle aspecten die samen het leven van de patiënt vormen.

Om die samenwerking in ieder geval in de zorg te bevorderen zijn er twee belangrijke richtlijnen op komst. Een multidiscipli­naire projectgroep legt de laatste hand aan een herziening van de huidige richtlijn Kanker en werk voor bedrijfs- en verzekeringsartsen. Hierin is de nieuwste wetenschappelijke en professionele kennis vertaald in aanbevelingen, met name op het gebied van distress, langetermijneffecten en late gevolgen én communicatie en samenwerking. En binnenkort wordt de richtlijnmodule Arbeidsparticipatie voor medisch specialistische richtlijnen geautoriseerd. Die komt daarna beschikbaar voor alle medisch specialisten. Vanaf dan is informatie over hoe werk mee te nemen in de spreekkamer voor alle medisch specialisten toegankelijk.

Voetnoten

1. Agenda - Nederlands Kanker Collectief

2. Bekijk meer cijfers