‘Het doel blijft om artsen te ontzorgen’

Op 8 mei bestond de LAD 75 jaar. Om deze mijlpaal te vieren organiseert de LAD gedurende het jubileum­jaar een bijeenkomstenreeks, te beginnen met het congres ‘Strategisch, innovatief en vitaal dokteren’ op woensdag 14 juni.

In 1948 besluit een groepje artsen in loondienst zich te verenigen. Als het gaat om hun rechtspositie, arbeidsomstandigheden en professionele autonomie is er in die tijd amper iets geregeld. De LAD vindt dat daar verandering in moet komen en maakt zich allereerst hard voor de erkenning van het specialisme sociale geneeskunde. Niet verwonderlijk, want de meerderheid van de leden bestaat in die tijd uit sociaal geneeskundigen, zoals school-, gemeente-, verzekeringsartsen en artsen in dienst van de krijgsmacht. Een volgende belangrijke stap is de lancering van een modelcontract (1952), bedoeld om de rechtspositie en honorering van ziekenfondsartsen te verbeteren.

Toch richt de LAD zich in de eerste twee decennia vooral op individuele dienstverlening. Pas in 1967 besluit het LAD-bestuur tot een radicale koerswijziging. Om de positie van artsen in dienstverband écht goed op de kaart te zetten, moet de focus komen te liggen op collectieve belangen­behartiging.

Anno 2023 zijn de ruim 35 duizend LAD-leden vertegen­woordigd aan twaalf cao-tafels

Vertegenwoordiging aan cao-tafels

Om dat vorm te geven, is de LAD in 1974 een van de oprichters van FHZ, de latere FBZ: de vakbond voor zorgprofessionals. Die aanpak blijkt een schot in de roos. Omdat FHZ een grote groep zorgprofessionals (niet alleen artsen, maar bijvoorbeeld ook psychologen en paramedici) vertegenwoordigt, mag ze aanschuiven aan een aantal onderhandelingstafels. In 1976 leidt dat tot de allereerste Cao voor het Ziekenhuiswezen. Nu, anno 2023, zijn de ruim 35 duizend LAD-leden vertegenwoordigd aan twaalf cao-tafels, waaronder de Cao UMC, Cao Hidha en Cao VVT. Voor zeven tafels is de LAD aangesloten bij FBZ; bij de overige vijf tafels zit ze zelfstandig aan tafel.

Positionering

Wie terugblikt, ziet dat iedere periode haar eigen thema’s en uitdagingen had, maar individuele juridische dienstverlening en collectieve belangenbehartiging vormen nog steeds de kern van de LAD-activiteiten. ‘Ons doel was en is dat wij artsen willen “ontzorgen”, zodat zij zich primair op de patiëntenzorg kunnen richten. Vanaf de eerste dag heeft de LAD zich daarom hard gemaakt voor het verbeteren van arbeids­omstandigheden en het behoud van de professionele autonomie: twee onderwerpen die nog altijd op onze beleidsagenda staan, zij het natuurlijk met een iets andere insteek’, zegt LAD-directeur Caroline van den Brekel. ‘In de beginjaren ging het vooral om een gelijke positie voor artsen in vrij beroep en artsen in dienstverband. Dat is nu nauwelijks nog een issue. Tegenwoordig zetten we vooral in op een stevige positionering van artsen binnen hun instelling, zodat ze betrokken zijn bij strategische beslissingen en hun medische expertise wordt meegewogen. In onze ogen leidt dat niet alleen tot betere zorg, maar vergroot het ook het werkplezier.’

Gezond en veilig werken

Als het gaat om de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden, lag de focus in de beginjaren vooral op het regelen van dezelfde arbeidsvoorwaarden voor alle artsen, zodat werkgevers daar niet op konden concurreren. Nu, 75 jaar later, zijn onder meer werk- en regeldruk en vitaliteit onderwerpen die de cao-agenda bepalen. Van den Brekel is er trots op dat gezond en veilig werken ook buiten de cao-tafels vorm heeft gekregen. ‘De randvoorwaarden voor een gezond en veilig werkklimaat regelen we in cao’s. Maar de praktijk kan weerbarstig zijn als cao-afspraken onder druk komen te staan door een personeelstekort of hoge werkdruk. Daarom zijn we in 2020 gestart met het project Gezond en veilig werken, waarbij we groepen artsen in een instelling gedurende twee jaar intensief begeleiden.’ Intussen doen artsen in 24 instellingen mee aan het project: van ziekenhuizen tot ggz-, VVT- en gehandicaptenzorginstellingen en van GGD-en tot huisartspraktijken. Doel is een wetenschappelijk bewezen procesinterventie te ontwikkelen die artsen helpt de werkcultuur te verbeteren en hun duurzame inzetbaarheid te vergroten. Het project wordt uitgevoerd in samenwerking met de Federatie Medisch Specialisten, LHV en KNMG en gesubsidieerd door stichting SWG, waaraan deze organisaties, inclusief de LAD, zijn verbonden.

Toekomst

De LAD heeft het 75-jarig bestaan aangegrepen om vooruit te kijken. Van den Brekel: ‘De komende tijd staan ons nogal wat uitdagingen te wachten. Zo neemt het aantal patiënten een vlucht terwijl het aantal zorgprofessionals niet zal toenemen: het effect van de zogeheten “dubbele vergrijzing”. Hoe gaan artsen en andere zorg­professionals daarmee om? Gaan ze nog harder rennen of stoppen we met bepaalde zorg en zo ja, welke dan? Kunnen we bepaalde zorg vervangen door technologie en welke rol kan artificial intelligence daarbij spelen?’

De hamvraag is volgens Van den Brekel welke verantwoordelijkheid artsen (in dienstverband) bij al die ontwikkelingen hebben en hoe ze zelf richting kunnen geven aan de toekomst. Innovatie, leiderschap en cultuur staan om die reden centraal tijdens de congresreeks: typische LAD-thema’s ‘van nu’, die raken aan positionering en gezond en veilig werken.

Hoe kunnen artsen zelf richting geven aan de toekomst?

Programma jubileumbijeenkomsten

Het jubileumjaar wordt afgetrapt met een congres op 14 juni. Zorginnovatiestrateeg Lucien Engelen neemt de deelnemers dan mee in alle veranderingen die de komende jaren op artsen afkomen. Vervolgens worden drie korte TED-talks gehouden.

Nancy Rademaker, international keynotespreker bij Nexxworks en gastspreker bij de London Business School, trapt af met de impact van innovatie.

Vervolgens betoogt organisatiefuturoloog en auteur Arjen Banach welke rol leiderschap speelt in de transitie.

En tot slot gaat kno-arts en auteur Froukje Verdam in op de vraag hoe je een werkcultuur creëert die veerkracht en vitaliteit stimuleert, zodat artsen duurzamer inzetbaar blijven.

Op 4 oktober en 24 januari 2024 worden de drie onderwerpen verder verdiept tijdens regiobijeenkomsten en op 17 april 2024 vindt een groot slotcongres plaats.

Dit artikel is een initiatief van de LAD, die dit jaar haar 75-jarige jubileum viert met een reeks bijeenkomsten.