Boek: Toby’s Room - Pat Barker

Blijvende littekens

Toby’s room is als de voortzetting te beschouwen van de veel geprezen trilogie Regeneration die de Britse auteur Pat Barker in 1995 voltooide. Alle vier de boeken gaan over de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog. In de trilogie zijn dat vooral de psychische verschijnselen, zoals de shellshock, een toestand die in die tijd nog nauwelijks werd herkend. Eén van de hoofdpersonen in de reeks is de oorlogsdichter Siegfried Sassoon, bekend door zijn anti-oorlogspoëzie.

In haar nieuwe roman beschrijft Barker niet alleen de psychische gevolgen van de ‘Grote Oorlog’, maar ook de lichamelijke verminkingen, met name de aangezichtsletsels en de rol die ‘oorlogsschilders’ speelden bij de chirurgische behandeling ervan. Door de loopgraven en het gebruik van granaten die hun doel troffen dicht boven het maaiveld, kwamen zulke letsels veelvuldig voor. De enige plaats waar ze acceptabel chirurgisch behandeld werden, was Queen Mary’s Hospital, in Sidcup, bezuiden Londen: plastiche chirurgie in zijn kinderschoenen.

Er werd daar samengewerkt met de nu nog bestaande prestigieuze kunstopleiding Slade. Docenten van die opleiding werkten mee om de gezichtsverminkingen preoperatief vast te leggen in tekeningen. Ook werden maskers gemaakt voor die gezichten die postoperatief te schokkend bleven om naar te kijken.

Wie als lezer zijn nieuwsgierigheid heeft kunnen bedwingen en pas achteraf op de achter in het boek vermelde site kijkt, zal merken dat de werkelijkheid nog erger was dan de beschrijving. En bovendien vinden we hier enkele hoofdpersonen
terug die echt bestaan hebben.

Pat Barker is een meester van de vertelkunst. Behalve van de gruwelijkheden van de oorlog geeft ze een beeld van Londen in die jaren. Van de verering van veteranen, maar ook van hun eenzaamheid door hun blijvende littekens, zowel lichamelijk als psychisch. HV