Dokter als dominee
8 reactiesHet is welhaast een cliché dat de dokter de plaats van de priester, de dominee, de geestelijk begeleider zou hebben ingenomen. Wat doen of deden die drie? Idealiter vertegenwoordigden zij het besef dat de mens in een of andere weldadige orde is opgenomen. Een orde die alles overstijgt, die zelfs de dood een plaats weet te wijzen.
Maar wij artsen hebben die plaats helemaal niet overgenomen. Wij zijn in een begrijpelijk misverstand het toneel opgeduwd in die kennelijk vacante rol van kosmisch duider.
De verklaring is dat de oude duiders het niet meer weten en dat artsen er altijd zo wijsneuzerig bij staan als er iets ergs gebeurt in een mensenleven. Het misverstand is veel dieper dan de meesten beseffen, want in plaats van kosmische duiding hebben wij ter verklaring van alle ellende alleen maar biochemie, waarbinnen we de moleculen min of meer begrijpen, maar waar niets te vinden is over de aard van het menselijk lot.
De leegte achter dit misverstand is nergens zo duidelijk als bij een overlijden. Ik was laatst bij een niet zo ingewikkelde euthanasie betrokken. Het ging om een leeftijdgenoot (ik ben 70,6). Zijn zus en zwager waren aanwezig bij de laatste momenten. Het ging allemaal goed, zeg je dan. Intraveneus, schouwarts gauw ter plekke, even napraten met de zus en de zwager.
Wat doen wij om dit draaglijk te maken? Er is geen liturgie, geen rite
Halverwege het napraten liep ik nog even terug naar de achterkamer waar meneer nu erg dood in de stoel zat. Ik schrok van hem. Hij zat daar zo weerloos. Zo verlaten. Ik dacht: ‘Doen we dit wel goed? Weten we wel wat we eigenlijk doen?’ Hier werd iemand voorgoed buiten het leven geplaatst en wat doen wij om dit te beseffen en om het draaglijk te maken? Er is geen liturgie, geen rite. Ik kom uit het katholicisme waar de priester rond het lijk muziek had, gewaden, teksten, wierook, wijwater, allemaal middelen om de aanblik van een dode verteerbaar te maken. Ik weet wel, dat werkt niet meer. Maar wat hebben we nu? Het enige wat ik ceremonieel te bieden heb is een schoon vers gestreken overhemd, nette broek, dichte zwarte schoenen, gepoetst. En in plaats van wijwater, muziek of wierook heb ik injectiespuiten, infuusnaalden of een drankje in een apothekersflesje.
Ik denk weleens dat veel euthanasieangst bij artsen voortkomt uit een ernstige verlegenheid over hoe je te gedragen tegenover de stervende en vervolgens dode man of vrouw en diens geliefden.
Terug aan de tafel nam ik graag nog een keer koffie. De zus zuchtte diep en zei half huilend, half vragend: ‘Nou, dat was het dan?’
Haar broer was fan van de Rolling Stones, ik had daar met hem over gepraat en ze vertelde nu dat hij voor zijn dood een Stones-T-shirt had aangetrokken, bij wijze van dankbare groet aan mij. Maar ik was zo druk met mijn barbituraten, ik had het niet gezien.
