Aan een jong medisch wetenschapper

Aan het einde van het schooljaar is het de gewoonte dat een hoogleraar adviezen formuleert aan een jong wetenschapper. Deze adviezen gaan doorgaans uit van het ouderwetse waanidee uit de tijd van de Verlichting dat wetenschap de mens moet verlichten: inzicht schenken in zichzelf en de wereld. Laat u zich daar niet door misleiden. De roeping van de moderne academische medische wetenschap is het binnenhalen van onderzoeksgeld. Mensen geven geld aan onderzoek omdat ze bang zijn, dan wel omdat ze illusies najagen. De jonge wetenschapper op weg naar een geslaagde carrière jaagt dus angst aan en slijt illusies. De missie is meer: meer pillen, meer nutraceuticals, meer screening, meer zonneolie, meer hormonen, meer biovoeding, kortom: meer consumptie. Twee dingen moet de jonge wetenschapper vermijden. Ten eerste dat mensen zich zouden verheugen over hun grote gezondheid en hun hoge levensverwachting. Ten tweede dat begrijpelijke informatie uitlekt over wat deze stroom medische zegeningen toevoegt aan de bestaande goede gezondheid en hoge levensverwachting. De jonge wetenschapper zal gezonde mensen nooit ontmoedigen met torenhoge numbers needed to treat of microscopisch kleine winsten aan levensjaren. Halve waarheden en hele leugens zijn veel beter voor de ‘therapietrouw’.

Een ander belangrijk advies is dit: wie als vrouw een wetenschappelijke carrière ambieert, laat zich ombouwen. Een vrouw heeft meer kans om longkanker te krijgen als niet-roker dan om door NWO als beloftevol wetenschapper te worden bestempeld. Bij de VIDI-subsidieronden 2002 en 2003 werden zes vrouwen geacht veelbelovende wetenschappers te zijn, tegenover 34 mannen. De sociale bureaucraten van NWO nemen kritische signalen waar, richten een commissie op, kiezen een belachelijke titel (‘parelvissers’ lijkt me wat) en communiceren langdurig gedachten naar de werkvloer toe. In Vlaanderen wordt deze procedure ook beschreven als ‘ze dronken een glas, ze maakten een plas, alles bleef zoals het was’. We schrijven 2004 - meisjes mogen toch al een tijdje naar school in Nederland - en ze doen het daar doorgaans beter dan de jongens.

Ligt de afwezigheid van vrouwelijke carrièremogelijkheden aan XX-gebonden genetisch bepaalde onbekwaamheid? Een XY-benoeming staat zelden garant voor een briljante geest. De middelmaat regeert. Het is een niet te verwerpen statistisch feit dat bij zo veel benoemingen van schrijnend halfbegaafde XY een veelvoud aan begaafde XX wordt gepasseerd, tenzij wetenschapstalent Y-gebonden is.

Vrouwen mogen zich best vermaken met vriendinnen. Gender betreft in correct Engels het grammaticaal geslacht van zelfstandige naamwoorden; gender-studies zijn even relevant. Sociaal Nederland is hier naar verwachting baanbrekend. Als het echter over macht gaat, werkt de vrouw parttime. Vrouwen wensen moeder te worden. Het idee dat het baren en opvoeden van kinderen verhindert inzicht over de wereld te verwerven, lijkt voorbehouden aan Taliban en academici. ‘Taliban’ betekent niet toevallig ‘studenten’. Wie alles opoffert voor zijn carrière is geen wijze, maar een dwaas. Het feministisch gehalte van een maatschappij wordt gemeten aan hoe gemakkelijk vrouwen hun beroep combineren met hun roeping tot moederschap. Nederland scoort net niet ‘achterlijk’.

De vrouwelijke wetenschapper die wil slagen, doet mannenstudies. U bestudeert de beide andere chimpansees, uitstekende diermodellen voor concurrerende wetenschappers. Bij de gewone chimpansees, het heersende model, sluiten de agressieve alfa-mannen coalities en mogen vrouwen kiezen tussen dienstbaarheid of een pak slaag. Bij de bonobo’s sluiten de vrouwen de coalities en moeten mannen zich gedragen. Zolang vrouwen slikken dat de heren academici selectiecomités samenstellen met enkel mannen en de habituele excuustruus voor de rituele koffieceremonie, zullen mannen mannen benoemen. Soort zoekt soort: de zeldzame vrouw die tot het jachtclubje wordt toegelaten, moet meer ballen tonen dan een man.

U gaat beoordeeld worden door imponerende alfa-mannen. De succesvolle wetenschapper kiest dus een onderzoeksonderwerp dat niemand begrijpt; 85 procent van de goedgekeurde VIDI-voorstellen is moleculair biologisch. Waar gaat dit over? Dat is uw grote kracht. Het imponeergedrag van alfa-mannen vergt dat ze geen onkunde demonstreren. Zo gauw ze geconfronteerd worden met iets onbegrijpelijks, beginnen ze instemmend te grommen. Iets dat hun petje te boven gaat, dat is vast geniaal. Zo gauw er één begint te oreren, volgen de anderen. In deze commissies zijn geen knechtjes die roepen dat de keizers geen kleren dragen.

Multidisciplinair onderzoek over belangrijke maatschappelijke problemen is bij voorbaat kansloos. Een alfa-mannetje heeft de onbedwingbare neiging om zijn superioriteit te demonstreren. Mocht u het over het bos willen hebben, een commissaris heeft een studie gedaan over een haarwortel van een klimopsoort, en dat zal u geweten hebben. Hij zal het u overduidelijk maken dat u niets over een bos kan bedenken dat niet gebaseerd is op deze unieke haarwortel, door hem zo grandioos beschreven, door u zo fataal onderschat.

Mocht u toch de ratrace winnen, dan klapt de val definitief dicht. U houdt op wetenschapper te zijn en u wordt manager van een succesvolle onderzoekslijn. Die moet blijven groeien. Begin weer bij AF: hoe maak ik mensen bang en slijt ik illusies?