Syrische martelaren

Zomaar een dagje Groningen. Ik loop de Martinikerk binnen en kijk omhoog. Op één van de gewelven staan twee gestalten geschilderd. Eén ervan heeft een pisglas in zijn hand. Een medicus? Twee zelfs. Ik sta oog in oog met Cosmas en Damianus.

Allebei dokter, allebei christen, allebei Syriër. Zij leven en werken eind derde eeuw. Zij bieden hun medische diensten gratis aan. Daarom worden ze ‘de heilige geldlozen’ (‘αγιοι αναργυροι’) genoemd. Dat maakt zoveel indruk dat veel tijdgenoten christen worden.

Misschien wel vanwege hun populariteit worden Cosmas en Damianus slachtoffers van de christenvervolging onder keizer Diocletianus. In het jaar 303 worden ze onthoofd. Vanaf de vijfde eeuw zijn zij de patroonheiligen van artsen en apothekers.

Cosmas en Damianus hebben een eigentijdse collega. Een Nederlander: Frans van der Lugt, priester en jezuïet. Vele jaren woont en werkt hij in Syrië, in Homs. Hij ontfermt zich over kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking of andere handicap. Als in 2011 de burgeroorlog uitbreekt, blijft Van der Lugt in Homs. Het jezuïetenklooster komt in de vuurlinie te liggen. Van der Lugt woont aan de kant van de rebellen. Een paar honderd meter verder heerst het regeringsleger. De meeste inwoners slaan op de vlucht. Zieken, zwakken en ouderen blijven achter. Van der Lugt helpt iedereen, christen of moslim, zonder onderscheid. De situatie verslechtert. Er is gebrek aan voedsel en medicijnen. De mensen snijden het groen tussen de straatstenen weg om er soep van te trekken.

Op 7 april 2014 halen gemaskerde mannen hem uit zijn kloostercel. Zij schieten hem twee kogels door het hoofd. Dezelfde dag wordt Van der Lugt begraven. Zijn graf wordt een monument van verbondenheid.

In een blog van Van der Lugt uit 2011 lezen we hoe hij in de burgeroorlog stond.

In Syrië zijn meer dan 7 miljoen mensen en er zijn zeventien verschillende geloofsgroeperingen, die moeilijk kunnen samenleven. Wie kan zo’n groeiproces naar eenheid het best begeleiden? Ik denk niet dat de huidige oppositie daarvoor geschikt is. Ze vallen in vele groeperingen uit elkaar. Veel regeringsmensen zijn door hen gefolterd en doodgeschoten. Ik persoonlijk verwacht weinig goeds van de oppositie, die aangestookt wordt van buitenaf.

Maandag hebben gewapende groeperingen in een groot deel van Homs drie dagen de macht in handen genomen. Woensdag kwam het leger en heeft via hevige straatgevechten de macht weer overgenomen. Mensen zaten drie dagen zonder brood, water en elektriciteit. Daarna is het leger begonnen gratis brood en water te verschaffen. Het leger bestaat vooral uit alawieten en de oppositie uit soennieten. We zijn dus met een confessionele burgeroorlog bezig.

Kan de regering een groeiproces begeleiden? Ze hebben me altijd geholpen in mijn projecten en gesteund in mijn idee in dienst te staan van soennieten en alawieten. In alle dorpen is nu water, elektriciteit en gratis onderwijs. In elke streek staat een ziekenhuis, waar mensen gratis behandeld worden. Persoonlijk vind ik dat deze regering door moet gaan op de weg van de hervormingen. Laat ons samenwerken met diegenen van de oppositie die streven naar een rechtvaardige samenleving. Het is moeilijk te voorzien hoever de macht van de soennitische groeperingen zal reiken en machten van buitenaf de situatie hier zullen beïnvloeden.

Van der Lugt staat boven de strijdende partijen. Hij blameert niemand, zelfs niet de president en legerarts met oogheelkundige belangstelling Bashar al-Assad. Het gaat Van der Lugt om de mensen, niet om hun geloof of politieke opvatting. Hij zet zijn werk met de kinderen onverstoorbaar voort. Hij laat zich niet afleiden door geld of gevaar. Zijn visie noem ik profetisch. Een ideaal van een Syrië waar zeventien religieuze groepen vreedzaam samenleven. Een utopie? Wel een visie die sommigen tot elke prijs bestrijden. Dat heeft Van der Lugt uiteindelijk zijn leven gekost.

In 2016 krijgt hij postuum de Bonhoeffer-onderscheiding, omdat hij mensen inspireert tot onbaatzuchtigheid, moed en daadkracht. Wat mij betreft mag zijn naamgenoot paus Franciscus, ook een jezuïet, hem heilig verklaren. Er is voor de Syriër Frans van der Lugt nog wel een plekje vrij op het gewelf van de Groninger Martinikerk. Bij die andere martelaren, Cosmas en Damianus.

voetnoten

1. www.dewereldmorgen.be

2. Alawieten vormen een geloofsgemeenschap die is voortgekomen uit een afsplitsing van de sjiitische islam.