Ga rechtdoor op de rotonde

Mijn tomtom laat er geen misverstand over bestaan. ‘Ga rechtdoor op de rotonde’ beveelt hij met bronzen stem. Voor mij rijst een betonnen constructie op. Een wanstaltig bouwsel midden op de rotonde. Het is een maquette van een papierfabriek, compleet met stromend water. Een idee van de plaatselijke papierindustrie. Moet ik hier echt letterlijk rechtdoor?

Gelukkig heb ik mijn boerenverstand nog. Ik wijk af van de navigatierichtlijn. Ik ga naar rechts, draai mee met de rotonde en neem de tweede afslag. Het resultaat is hetzelfde als wanneer ik letterlijk rechtdoor zou zijn gereden. Maar door af te wijken van de rechte lijn heb ik schade voorkomen. Het betonnen bouwsel is onbeschadigd. Net als mijn auto, mijn passagier en ik. Het resultaat telt.

Navigatie op de weg is een metafoor voor het praktisch gebruik van professionele richtlijnen. Tomtom weet precies hoe de wegen lopen. Maar welke wegen moeten we kiezen? Dat weet tomtom als we hem een opdracht geven, een bestemming intoetsen. Hij berekent voor ons de snelste, en vaak ook de kortste weg. Vervolgens komt hij met een route. Ga je akkoord, dan begint hij te commanderen. Meestal volg ik die commando’s op. Zo bespaar je tijd, brandstof en geld. Maar hier begint ook mijn ergernis. Ik kan niet tegen betweters. Ik ken deze omgeving toch zelf ook wel? Tomtom kleineert mij, zo voelt het. Persoonlijk beleef ik er genoegen aan door tegen mijn tomtom in te gaan. Door hem te kwellen. Een andere afslag te nemen. Ik zie hem koortsachtig rekenen om een nieuw bevel te geven. Ook dat negeer ik. Tomtom houdt vol. Ik ook. Ik denk vaak dat ik het beter weet dan hij. Bijvoorbeeld omdat ik – uit ervaring – een speciaal weggetje weet.

25 miljoen medisch-wetenschappelijke artikelen hebben een gigantische kaart opgeleverd. Niet alleen uitgestrekt over alle denkbare medische onderwerpen maar ook uitgewerkt tot in de meest futiele details. Honderden richtlijnen geven routes aan over die kaart. En er komen er steeds meer. Die kun je niet allemaal paraat hebben. Ook hier hebben we iets nodig dat ons de weg wijst. Wat zou het mooi zijn als we een richtlijnnavigator zouden hebben. Die ons zegt wat de beste route is in dat richtlijnendoolhof. En die ook rekening houdt met de kosten. Zo werk je doelgericht en kosteneffectief. Afwijken mag, als het maar onderbouwd is. Het doktersvak wordt er alleen maar spannender en leerzamer door. Maar… hoe moet je dat onderbouwen? Want als je voor het hekje staat en ter verantwoording wordt geroepen…. dan heb je wat uit te leggen. Maar dan kun je je tomtom als voorbeeld gebruiken. Op de weg moet je ook kunnen afwijken om je doel te bereiken. Dus waarom niet ook in het dokterswerk? Wat is er dan op tegen om die andere weg te nemen? Ook al is die misschien langer, of juist korter, of duurder, dan is hij misschien wel rustiger, veiliger en prettiger. En soms moet je wel. Bijvoorbeeld als de aanbevolen weg onbegaanbaar is. Of afgesloten.

Eén ding is duidelijk. Altijd dezelfde therapie blijven volgen, is zelden een goede optie. Voorbeelden genoeg, in de oncologie, maar ook in de dagelijkse praktijk. Denk aan het blijven voorschrijven van benzodiazepines. De rechte weg is wel de kortste, maar die is niet altijd begaanbaar. ‘Ga rechtdoor over de rotonde’ is té rechtlijnig. Te kort door de bocht. We moeten afwijken om schade te voorkomen. Niet schaden blijft een belangrijk uitgangspunt voor verkeersdeelnemers. Maar ook voor dokters. Op dit moment hebben we nog geen navigator voor het medisch handelen. Maar daar wordt hard aan gewerkt. Er komt een speciale app die alle richtlijnen bevat als kaart. En algoritmen die ons met de data van onze patiënt over het medische wegennet sturen. Maar ons boerenverstand en onze ervaring sturen mee.

Uiteindelijk legt tomtom zich erbij neer. Ik heb zijn advies genegeerd. Geen probleem. Even triomfantelijk als altijd kondigt hij het eind van de route aan. ‘Bestemming bereikt!’ Hoe klinkt dat straks in de app? ‘Behandeling succesvol’? Het resultaat telt.