Collegoïden

Nieuw ontdekte plasma-eiwitten? Mediatoren in een auto-immuunproces? Niets van dit alles. Collegoïden zijn levende wezens. Het lijken soms net echte dokters. Maar echte collega’s zijn het net niet. Ze staan de dokters bij. Nemen hen werk uit handen. Tot op zekere hoogte natuurlijk. Want de voorbehouden handelingen blijven bij de dokters.

Dokters hebben collegoïden in maten en soorten. De nieuwste loot aan de boom is de physician assistant. Vorige week uitgebreid aan de orde geweest in MC 19. Vandaag zet ik de schijnwerper op de verpleegkundigen. Onlangs was het ook hun dag: 12 mei, de geboortedag van Florence Nightingale.

De verpleegkundige is de natuurlijke bondgenoot van de dokter. Al meer dan honderd jaar. Zij of hij ondersteunt en faciliteert. Bereidt de patiënt voor op het onderzoek of de interventie die de dokter straks gaat uitvoeren. Waar twee soorten professionals op één domein werken, heb je meestal een overlap in activiteiten. Als beide disciplines bekwaam zijn, is die overlap groot. Maar er is altijd een no-goarea. Voorbehouden handelingen. Eigenaardig dat alleen dokters een eigen gebied claimen. Terwijl verpleegkundigen vaak heel handelingsvaardig zijn. Wat is eigenlijk de grondslag van dat handelingsvoorbehoud? Een verschil in vaardigheden? Een verschil in kennis? Of is het zuiver juridisch, een kwestie van bevoegdheden, van wettelijk vastgelegde afspraken? Hoever je mag gaan, wat je mag inspuiten, hoe vaak je de dosis mag verhogen?

Lastige vragen. Ik breng ze in in mijn praatgroepje met oud-collega’s. Sommigen zijn gepensioneerd, anderen werken nog. Gelukkig is onze nestor er vandaag ook bij. Hij is nu 89. Hij werkte vroeger veel samen met bedrijfsverpleegkundigen. Die hadden taken bij eerstehulpverlening, vaccinaties, gezondheidsvoorlichting, ziekteverzuim en werkplekonderzoek. Ze mochten geen diagnoses stellen. Niet behandelen. Maar daarbuiten deden ze alles. Onze nestor was zeer gecharmeerd van hun kwaliteiten. Zozeer dat hij hen collegoïden noemde. Ja, dat malle woord komt van hem. Hij bedoelde het positief. Eerst als grap. Maar later werd het een begrip binnen de dienst. Hij liet zich door hen tutoyeren. Dertig jaar geleden was dat heel ongewoon. De directie vond hem té vooruitstrevend. Maar dat kon hem niets schelen.

Ik praat onze nestor bij over de recente ontwikkelingen. De arboverpleegkundigen zijn terug van weggeweest. Hun aantal groeit weer. Ze hebben een erkende opleiding op hbo-niveau. Het is uiteraard een BIG-beroep. Zijn ogen stralen. ‘Mogen ze alles doen?’, vraagt hij. ‘Of zijn er ook in de bedrijfsgeneeskunde nog voorbehouden handelingen?’ ‘Absoluut!’, leg ik uit. ‘Het vaststellen van arbeidsongeschiktheid bijvoorbeeld. De keuringsuitslag. De arboverpleegkundige kan het anamneseformulier met de keurling doornemen en een visus- en gehoortest doen. De bedrijfsarts bepaalt uiteindelijk of iemand geschikt is voor een nieuwe functie, of arbeidsongeschikt voor de eigen functie. De beroepsvereniging NVAB heeft vorige maand een nieuw standpunt uitgevaardigd. Over taakdelegatie. Goede zaak. Niet alleen vanwege het slinkende aantal bedrijfsartsen. Maar ook voor de kwaliteitsborging. Want er zijn ook minder bekwame hulptroepen. De niet BIG-geregistreerde casemanagers bijvoorbeeld. Leken die zogenaamd het herstelproces bewaken. Die zou jij geen collegoïden noemen!’

Onze nestor moet lachen. Maar toch ligt hem nog iets op het hart. ‘Dat voorbehoud voor verpleegkundigen slaat nergens op’, zegt hij. ‘Als die arboverpleegkundigen goed zijn opgeleid, laat ze dan gewoon spreekuren draaien en keuringen doen. Ga niet zeuren over voorbehouden handelingen. Een goeie verpleegkundige kan ons heel goed vervangen. Als-ie ons maar weet te vinden als hij er niet uitkomt. Als een handige bedrijfsarts in zijn vrije tijd een badkamertje betegelt vraagt hij zich toch ook niet af of dit een handeling is die is voorbehouden aan de tegelzetter?’