U-bocht

Je bent directeur van een industriële bakkerij. Je core business is duidelijk. Het begint met de handel in het product dat je goed kunt maken: brood. Maar blind geworden door het succes is het bedrijf een paar jaar later gediversifieerd. Hoeveel verschilt een krentenbol immers van een tompoes? Kortom, het banket komt erbij.

En als derde komt dan de crisismanager, om de zaak weer uit het slop te halen. Die taak heb ik meerdere malen uitgeoefend. Niet zelden is diversificatie de oorzaak van veel problemen. Het gevolg van dat proces is de U-bocht: een uitbreiding van activiteiten die zich tegen je keert.

U-bochtconstructies zien we ook weer terugkomen in de gezondheidszorg. In Nederland is in de loop der tijd een uniek systeem ontstaan van eerstelijnsgezondheidszorg. Patiënten schrijven zich op naam in bij een medicus die verantwoordelijk is voor de gehele eerstelijnszorg: de huisarts. Die huisarts heeft enerzijds de taak om in een unieke relatie met de patiënt op basis van vertrouwen medische zorg te leveren. Anderzijds voorkomt hij of zij dat patiënten te veel, te snel en onnodig worden doorgestuurd naar allerlei andere medische en paramedische hulpverleners.
Maar dat prachtige systeem ging scheurtjes vertonen. Er ontstond een tekort aan huisartsen, met alle nadelige gevolgen van dien. Gelukkig waren alle betrokkenen ervan overtuigd dat hier sprake was van een groot probleem. Niet alleen de patiënten ervoeren dit aan den lijve, ook de overheid en de zorgverzekeraars merkten de schaarste op.

De oplossing leek simpel. Beperk je tot de core business, en kalefater de boel weer op. Breid bijvoorbeeld het aantal opleidingsplaatsen uit aan de universiteit. In jargon: versterk de instroom. Maar nee, de numerus fixus werd stringent gehandhaafd. Zorg ervoor dat het huisartsenvak aantrekkelijk blijft, onder meer door de beloning op peil te houden. In jargon: voorkom tussentijdse uitstroom. Maar nee, de beloning liep terug tot een niveau onder dat van een doorsnee taxichauffeur. Schep condities waaronder het aantrekkelijk blijft ook op gevorderde leeftijd het beroep te blijven uitoefenen. In jargon: voer een actief seniorenbeleid. Niks daarvan: creatieve oplossingen, zoals de opzet van huisartsenposten, moesten van de beroepsgroep zelf komen. De zorgsector koos echter niet voor versterking van de eigen core business, maar koos voor andere wegen, onder het motto ‘Verzin een list, Tom Poes’. Die listen kwamen er.

Zorgverzekeraars Nederland heeft een toekomstvisie gepresenteerd, gekenmerkt door de wil om de poortwachtersfunctie niet meer te beperken tot de huisarts, maar te verdelen over diverse medici en paramedici. Da’s handig, want dan kan de patiënt rechtstreeks naar de fysiotherapeut. Of naar de psycholoog. Geen interventie meer van de huisarts, want dat kost alleen maar geld. En er zijn toch te weinig huisartsen. Je noemt dat flexibilisering en het gevolg op termijn is onder meer dat waarnemers voor marktconforme freelancetarieven - en daar komt geen enkele gevestigde huisarts aan - het werk gaan uitvoeren.
Ook kiezen de zorgverzekeraars voor de strategie om te diversifiëren. Ze binden hun klanten - de verzekerden - niet alleen met zeilboten die door woestijnen varen of met gehoorapparaten in de meest modieuze pasteltinten, ze gaan ook allerlei extra services aanbieden, meestal met prachtige Engelse benamingen: ‘medical support teams’ gaan leeggevallen praktijken bezetten, met ‘health checks’ kunnen patiënten zichzelf testen op allerlei onopgemerkte kwaaltjes en de klassieke achterwacht - die kon worden gehonoreerd uit een adequate beloning van de huisarts - wordt vervangen door een anoniem ‘callcenter’.

Het gevolg van deze ontwikkelingen is evident. Enerzijds leiden ze tot meer vraag naar zorg, met uiteindelijk kostenverhoging als gevolg. Anderzijds zijn uren op basis van flexibele inzet van professionals altijd duurder dan werk dat op een ordentelijke, reguliere basis wordt uitgevoerd. Deze boerenslimheid wordt gedoogd door de overheid en zal uiteindelijk leiden tot een verhoging van de kosten. Een schitterende U-bocht.
Ooit zal er een interimmanager - waarschijnlijk een crisismanager - komen die tegen bovenmodale honorering zal concluderen dat de goedkoopste oplossing zit in het bevorderen van de instroom en het beperken van de uitstroom van reguliere huisartsen. Onder meer door te zorgen voor goede arbeidsvoorwaarden. Tom Poes hebben we niet meer nodig. De list ligt voor het oprapen. Bij dezen gratis aangeboden door de LHV.