Sanitaire voorzieningen doorbraak in geneeskunde

Vorige week maakte British Medical Journal bekend wat de voornaamste geneeskundige doorbraak is sinds 1840, toen het blad werd gelanceerd. Dat sanitaire voorzieningen (‘sanitation’) op nummer één eindigde, is ook een beetje een Nederlandse overwinning. 

BMJ had de afgelopen weken een shortlist van vijftien kandidaat-mijlpalen op haar website gezet. Resultaat onder een poll van bezoekers aan de site leverde de volgende top drie op: 1. sanitaire voorzieningen, 2. antibiotica, en 3. anesthesie.

Dat sanitaire voorzieningen op de hoogste plaats eindigde, is waarschijnlijk ook te danken aan de Rotterdamse hoogleraar publieke gezondheidszorg Johan Mackenbach. Hij trad op als pleitbezorger voor deze doorbraak, die hij vooral ziet als een zaak van publieke hygiëne en als een triomf van het pragmatisch denken in de geneeskunde. Dat leidde in de tweede helft van de negentiende eeuw tot de aanleg van rioleringssystemen en verbeterde waterdistributie.

Volgens Mackenbach kunnen we daar ook nu nog drie dingen van leren. Ten eerste: voor effectieve interventies is het niet altijd nodig de oorzaken van ziekten te kennen (de negentiende-eeuwers hadden geen weet van virussen en bacteriën). Ten tweede is het effectiever de omgeving te veranderen, dan individuen aan te spreken op hun (onhygiënische) gedrag. En ten derde zijn dergelijke universele maatregelen beter in staat gezondheidsverschillen tussen verschillende bevolkingsgroepen weg te nemen. << HM