Perceptuele training verbetert visus bij nystagmus
Plaats een reactieVoor de visusbeperking als gevolg van congenitale nystagmus bestaat geen goede behandeling. Nijmeegse onderzoekers van het Radboudumc en het Donders Instituut hebben een veelbelovende computertraining ontwikkeld.
Congenitale nystagmus treedt gewoonlijk op binnen de eerste zes maanden van het leven van een kind. Het kenmerkt zich, zegt Bianca Huurneman (Donders Instituut Nijmegen) door onvrijwillige, bilaterale, oscillerende oogbewegingen. Soms is de aandoening het gevolg van afferente afwijkingen (denk aan albinisme), maar er bestaat ook idiopathische congenitale nystagmus, waarbij geen duidelijke oorzaak valt aan te wijzen. De aandoening kan erfelijk zijn en gaat vaak gepaard met een visusbeperking. Er is geen standaardbehandeling voor nystagmus. Contactlenzen kunnen de oogbewegingen dempen, maar leveren doorgaans weinig visusverbetering op. ‘Behandelingen die functieverbetering opleveren zijn er eigenlijk nog niet. Tijdens de ontwikkeling verbetert de visus wel uit zichzelf enigszins. De nystagmus blijft meestal.’
Het lijkt erop dat Huurneman en haar collega’s een succesvolle interventie hebben bedacht. In drie artikelen in Investigative Ophthalmology & Visual Science (IOVS) beschreven ze onlangs de effecten van een gecomputeriseerde visustraining bij kinderen in de basisschoolleeftijd: 18 kinderen in deze studies hadden oculocutaan albinisme; 18 andere kinderen idiopathische nystagmus. Huurneman e.a. baseerden hun training op de principes van ‘perceptueel leren’. Huurneman legt uit: ‘Daarmee bedoelen we langdurige prestatieverbeteringen op een sensorische taak, na oefening of ervaring met die taak. Toegepast op patiënten met congenitale nystagmus betekent dit dat je ze herhaaldelijk visuele prikkels aanbiedt die net op de waarnemingsdrempel liggen. Geleidelijk zal het visuele systeem dan steeds beter in staat zijn die stimuli te onderscheiden.’
In het onderzoek kregen de jonge patiënten de letter C op een computerscherm te zien, zoals die op de bekende Landolt-C-kaart gebruikt wordt om de visus te testen. ‘We boden de letter steeds aan op de waarnemingsdrempel gedurende een halve seconde. De patiënt gaf met het toestenbord de oriëntatie van de letter aan, waarna er een lachende (betekent: correct!) of een neutrale (fout!) smiley verscheen. Waren zeven van de tien oriëntaties juist gezien, dan begon de volgende reeks met een kleinere letter. Een trainingsessie omvatte 350 plaatjes en duurde ongeveer een half uur.’
Belangrijk is dat er in de training ook rekening werd gehouden met crowding: het verschijnsel dat een object minder goed wordt herkend als het is omringd door andere soortgelijke objecten. Huurneman: ‘Crowding komt in sterkere mate voor bij congenitale nystagmus en bemoeilijkt bijvoorbeeld het lezen. Daarom hadden we alle aangeboden letters omringt door andere C-letters.’
Kinderen bleken het een leuke taak te vinden. Tien trainingssessies leidden tot een visusverbetering van 30 tot 40 procent. ‘Dat is een behoorlijk groot effect’, zegt Huurneman. ‘Hoe de leercurve verder verloopt, weten we nu nog niet. Wel weten we dat we moeten stoppen zodra er een stabiel prestatieplateau is, zo voorkom je overtraining.’ Het effect is waarschijnlijk blijvend: ‘Uit onderzoek naar soortgelijke trainingen bij luie ogen weten we dat 80-90 procent van de trainingswinst ook na langere tijd behouden blijft.’
De oorzaak van de visusverbetering is niet helemaal duidelijk. Het kunnen niet de oogbewegingen zelf zijn, want die veranderen niet door de training, aldus Huurneman. ‘De veranderingen moeten optreden in het visuele systeem. Uit metingen blijkt dat het brein na training beter en sneller in staat is een signaal te detecteren.’ Opmerkelijk is wel, zo weet ze, dat de resultaten van perceptueel leren niet leeftijdsafhankelijk zijn, wat je op grond van de grotere plasticiteit van het ‘jonge’ brein wel zou verwachten. ‘Kennelijk spelen ook andere patiëntkenmerken een rol, zoals inzet, aandacht en motivatie.’
Huurneman verwacht dat haar training over drie tot vijf jaar beschikbaar zal zijn in de kliniek.
doi: 10.1167/iovs.16-19554
doi: 10.1167/iovs.16-19555
doi: 10.1167/iovs.16-19556
- Er zijn nog geen reacties
