Opnieuw aangetoond: het weekendeffect

De kans om binnen dertig dagen te overlijden is na een weekendopname in het ziekenhuis hoger dan bij opname gedurende de werkweek. Dat geldt voor acute opnames, en in mindere mate ook voor electieve. Kortom: het zogeheten ‘weekendeffect’ bestaat. Dat blijkt uit onderzoek van Milagros Ruiz e.a gepubliceerd in BMJ Quality and Safety.

De onderzoekers hadden de beschikking over data van elf Britse, vijf Amerikaanse, zes Australische en zes Nederlandse ziekenhuizen. Ze geven hun resultaten weer in de vorm van kansverhoudingen (odds-ratio’s). Nederland komt er het slechtst af met een odds-ratio van 1.20 om binnen een maand te overlijden na een weekendopname vergeleken met een opname op maandag. In Nederland vonden Ruiz e.a overigens ook een ‘vrijdageffect’. Voor Engeland was de odds-ratio 1.13, en voor de VS 1.08. In Australië werd geen weekendeffect gezien, maar gek genoeg liepen patiënten daar wel een verhoogd stervensrisico binnen zeven dagen na opname, hetgeen consistent is met de uitkomsten van eerder onderzoek. Dat effect verdween dus kennelijk over de langere periode van dertig dagen. Waarom dat zo is, weten de onderzoekers niet. Ze suggereren statistische ‘lack of power’ vanwege de kleine groep deelnemende ziekenhuizen.

Ook opmerkelijk: de Australische ziekenhuizen hadden weliswaar proportioneel de meeste acute opnamen gedurende de gehele week, maar hun ruwe sterftecijfer over de periode van dertig dagen was het laagst: 2,7 procent. Voor Engeland was dat 4,6 procent, voor Nederland 4,2 procent en voor de VS 2,7 procent.

Over de oorzaken van het weekendeffect is weinig te zeggen, aldus Ruiz e.a.. Ze opperen de voor de hand liggende verklaring dat in het weekend minder en minder ervaren staf aanwezig is.

Twee commentatoren, Richard Lilford en Yen-Fu Chen, haken daarop aan. Ze vinden nieuw onderzoek naar het bestaan van het weekendeffect niet langer noodzakelijk: dat weten we nu wel. Nu is het zaak te achterhalen wat de oorzaken zijn en hoe het kan worden bestreden. Ze komen met een hele reeks onderzoeksvoorstellen. Zoals verbeterde analyse van bestaande datasets om zo bijvoorbeeld te bepalen of patiënten die in het weekend worden opgenomen wellicht zieker of klinisch onstabieler zijn. Ook zou ziektespecifiek onderzoek meer licht op de kwestie kunnen werpen; vermoed wordt namelijk dat het weekendeffect niet opgaat voor alle diagnoses. En uiteraard kan ook gericht onderzoek naar de kwaliteit van zorg in de weekends antwoorden geven.

Henk Maassen

http://qualitysafety.bmj.com

doi: 10.1136/bmjqs-2014-003467

doi: 10.1136/bmjqs-2015-004360