Kennis en kunde delen

Als u alleen naar de foto’s in deze special kijkt, zou u zich kunnen wanen op een van de vele vakantiebestemmingen die ons in kleurige reisgidsen worden aangeprezen. Niet dat elk plaatje direct bij verre stranden, zon en zee past, overigens. Maar sinds Afghanistan (weer) tot vakantiebestemming is ‘gebombardeerd’, hebben we er een vakantiemotief bij gekregen: de spanningfactor voor de verwende toerist die aaah’s en oooh’s van het thuisfront wil oogsten vanwege zijn vrijwillig doorstane leed en gevaar.

De vakantieschijn bedriegt echter, want achter de foto’s in Medisch Contact zit een ander verhaal. Een verhaal van patiënten die níet na een paar weken vakantie een jumbojet naar huis kunnen nemen. Patiënten die aangewezen zijn en blijven op de lokale gezondheidszorg. Vaak slechter, soms beter, maar in ieder geval ánders. Veel Nederlandse gezondheidsdeskundigen - onder wie veel artsen - zetten zich in om wat zij in Nederland hebben geleerd te exporteren naar het buitenland. Om uiteenlopende redenen. U treft hun motieven - vaak in wisselende combinaties - aan in dit nummer.

Neem nu de altruïstische export, vaak met een vleugje avonturierszin. Zoals bij de Leidse cardioloog Pranrobe Oemrawsingh, die de afgelopen vier jaar al zijn vakantiedagen besteedde aan hartpatiënten in Suriname. Dergelijke projecten rusten helaas te vaak op de schouders van enthousiaste enkelingen. Een wankele basis met onvoldoende garantie op structurele voortzetting. Gelukkig blijkt het groeiende leger van gepensioneerden en vutters in de gezondheidszorg in het buitenland nog prima inzetbaar te zijn. Ongetwijfeld ook voor hun eigen welbevinden, maar win-winsituaties vormen toch de drijfveer van de meeste export? Dat een ervaren Nederlandse arts zeer bruikbaar is in met de name de opleiding van lokale artsen kon MC-journaliste Ingrid Lutke Schipholt in Ghana optekenen. Een nieuw beleid van minister Herfkens van Ontwikkelingssamenwerking, dat echter geenszins uitsluit dat er ook nog jonge tropenartsen vanuit Nederland worden ‘geëxporteerd’. Op Curaçao wordt patiëntenzorg in de vakantiefolders aangeprezen. In het nieuwe luxe hotel in Willemstad wordt zelfs de dialyse voor nierpatiënten geregeld.

Een noodzakelijke uitvoer waar uiteindelijk ook aan kan worden verdiend, is die van kennis. Exporteren en exploiteren van wetenschap. Volgens het artikel van Henk Maassen (blz 508 e.v.) zit de klad er helaas in. En stilstand leidt onverbiddelijk tot achteruitgang. Niet nodig als je maar goed je exportpositie analyseert en niet voor een dubbeltje op de eerste rij wilt zitten. Anders krijg je een braindrain, waardoor je onherroepelijk op achterstand komt. Belangrijke vragen zijn dus: waar zijn we goed in en wat kunnen we behappen? De infrastructuur van onze gezondheidszorg leent zich uitstekend voor grootschalig epidemiologisch onderzoek. Moeiteloos konden wij de MediSein-rubriek deze week vullen met internationaal gewaardeerd Nederlands onderzoek. Ondanks al het gemopper dus niet het zorgkind met het badwater weggooien, lijkt het devies.

Terwijl de verse LHV-voorzitter Bas Vos zijn ultieme drukmiddel - dat van de staking - wederom van stal haalt en het lijkt of de vaderlandse huisartsenzorg in een diepe crisis verkeert, loopt de export van het product ‘huisartsenzorg’ als een zonnetje. Een vraag waaraan nauwelijks is te voldoen. Vanuit de hele wereld is belangstelling voor de rol die de huisarts in onze gezondheidszorg vervult. NHG-standaarden worden driftig vertaald en ‘we’ rukken op naar het Oosten. Dat geeft terechte voldoening, maar ook leerpunten. Misschien dat we bijvoorbeeld de bevoogdende toon in onze standaarden en protocollen over het beperken van vals-positieve uitslagen in screeningsonderzoek - zoals door collega Hüpscher in zijn ingezonden brief treffend wordt beschreven - moeten matigen.

Noodgedwongen en beschamend is de export van patiënten, al dan niet voorzien van hun chirurgen. Zoals de in NieuwsReflex beschreven gang van Apeldoornse orthopeden naar Spanje. Belastend en belachelijk. Eerst wordt betaald via het afgesproken budget van het ziekenhuis alhier en dan nog een keer in het buitenland. Waar zit de winst? Al 1.500 Nederlanders zijn geopereerd in het Belgische Genk. Misschien helpt het om de Belgische vlag te hijsen op het ziekenhuis in Heerlen. Bij het Lockerbie-proces in Zeist haalde men een dergelijke truc ook uit.

Ons meest spraakmakende exportproduct in de gezondheidszorg lijkt echter ‘euthanasie’ te zijn. Een ongewild exportproduct want we willen het niemand opdringen. De nieuwsgierigen en bevreesden komen echter vanzelf. Het lijkt erop dat Nederland voor de hele wereld de kastanjes uit het vuur mag halen. Maar het begrip groeit. Vorige week stond zelfs de Britse rechter euthanasie toe bij een totaal verlamde patiënte. De NVVE en VWS vervullen blijkens hun artikelen verderop een belangrijke rol die verder gaat dan het Nederlandse belang. Ook op andere beleidsterreinen neemt Nederland het voortouw. Voor een natie die van oudsher werd gedwongen om naar buiten te treden eigenlijk een vanzelfsprekende rol.