Het weekendeffect is een simplificatie

Of patiënten die met spoed op zaterdag of zondag worden opgenomen een groter risico op overlijden lopen dan gedurende de werkweek – het zogeheten weekendeffect – is twijfelachtig. Dat blijkt uit onderzoek gepubliceerd The Lancet.

Er is veel onderzoek naar dit effect gedaan. Cassie Aldridge e.a. telden meer dan 5400 publicaties. Het resulterende beeld is tot nu toe nogal diffuus: in de weekenden lijken er weliswaar meer fouten gemaakt te worden en mogelijk is ook de mortaliteit wat hoger, maar of medisch-specialistische onderbezetting daaraan ten grondslag ligt, is de vraag. De opgenomen patiënten zijn waarschijnlijk ook zieker.

Aldridge e.a. vonden dat er – weinig verrassend – inderdaad minder medisch specialisten (‘senior doctors’) in het weekend aanwezig waren dan midden in de week (op woensdag om precies te zijn). Collectief kregen alle spoedpatiënten samen daardoor minder dan de helft van de medisch-specialistische zorg die spoedpatiënten op een woensdag kregen. Ze vonden een iets verhoogd risico op overlijden in het weekend, maar het mortaliteitsrisico afgezet tegen het aantal aanwezige medisch specialisten gaf geen significant verband te zien.

In een ander onderzoek keken Benjamin Bray e.a. naar de zorg voor patiënten met een beroerte. Zij vonden geen weekendeffect op de overlevingskansen – binnen een tijdsbestek van 30 dagen. Wel vonden ze talrijke variaties in de kwaliteit van de zorg over de gehele week, zelfs het tijdstip van de dag bleek uit te maken. Volgens hen is het weekendeffect daarom een simplificatie van al die variaties. Bovendien, merken ze op, beperken zich dit soort wisselingen in kwaliteit waarschijnlijk niet alleen tot de beroertezorg.

Voor commentator Nick Black van de London School of Hygiene & Tropical Medicine is al dit onderzoek aanleiding om te opperen dat het licht verhoogde mortaliteitsrisico in de weekenden mogelijk samenhangt met het feit dat, zoals ook Aldridge e.a. vermoeden, ‘weekendpatiënten’ zieker zijn. Daarmee zou volgens hem in eerdere studies onvoldoende rekening zijn gehouden.

Verder is mortaliteit misschien een onvoldoende sensitieve maat om verregaande conclusies aan op te hangen, aldus Black. Hij wijst daarbij op recent onderzoek waaruit zou blijken dat slechts 4 procent van de sterfgevallen sowieso vermijdbaar is. Black adviseert betere uitkomstmaten, zoals: morbiditeit, kwaliteit van leven, het oplopen van een ziekenhuisinfectie, en de tijd die nodig is om een diagnose te stellen. Ten slotte betwijfelt hij of uitsluitend oog voor de beschikbare medisch-specialistische zorg vragen over het bestaan van het weekendeffect adequaat kan beantwoorden. Mate en kwaliteit van de verpleegkundige zorg zijn waarschijnlijk minstens zo belangrijk, denkt hij.

Belangrijkste disclaimer voor Nederlandse lezer: het betreft hier onderzoek dat is uitgevoerd in het Verenigd Koninkrijk.

Henk Maassen

@medischcontact

The Lancet:

• Weekend specialist intensity and admission mortality in acute hospital trusts in England: a cross-sectional study
• Weekly variation in health-care quality by day and time of admission: a nationwide, registry-based, prospective cohort study of acute stroke care
• Is hospital mortality higher at weekends? If so, why?