Communiceer over risico’s niet alleen verbaal

Bijna drie decennia geleden verscheen er een artikel in het NTvG onder de titel ‘Is doorgaans vaker dan dikwijls; of hoe vaak is soms?’. Die vraag is nog steeds actueel, want verbaal communiceren van kansen blijft een heikele, multi-interpretabele kwestie, zo blijkt uit een studie van de Leidse onderzoekers Sanne Willems, Casper Albers en Ionica Smeets. Het artikel is als preprint te vinden op arxiv.org. 

Ze gingen na welke numerieke kansen mensen verbinden aan verbale uitspraken die een kans uitdrukken. Uit eerder onderzoek was al bekend dat de context de interpretatie van zulke zinnen beïnvloedt. Maar het experimenteel aanbieden van zinnen zonder context bleek onverstandig, omdat mensen de onuitroeibare neiging hebben er dan zelf een context bij te verzinnen. Willems e.a. kozen daarom voor een neutrale context, dat wil zeggen voor gewone, alledaagse situaties waarmee iedereen wel eens te maken heeft, zoals ‘het is waarschijnlijk dat alles in de koffer past’ of ‘het is waarschijnlijk dat deze behandeling aanslaat’.  

Willems e.a. legden vervolgens 881 personen (statistici en niet-statistici) 29 zinnen voor waarin een kans of een bepaalde frequentie werd gesuggereerd. Denk daarbij aan uitspraken met woorden of woordcombinaties als ‘zeer waarschijnlijk’, ‘zelden’, ‘kan gebeuren’, ‘misschien’, ‘meestal’ en ‘grote kans’. De interpretatie van deze mededelingen in termen van getalsmatig uitgedrukte kansen bleek zeer sterk uiteen te lopen, zowel onder deskundigen (de statistici) als onder niet-statistici.  

Zo viel op dat ‘onmogelijk’ door bijna iedereen werd uitgelegd als een kans van vrijwel nul procent, maar dat de tegenhanger ervan, ‘mogelijk’, heel breed werd geïnterpreteerd: de met dit woord verbonden kans varieerde van 20 tot 70 procent met een piek rond 50 procent. Iets soortgelijks deed zich voor bij de begrippen ‘zeker’ versus ‘onzeker’. Over ‘zeker’ bestond consensus: dat betekent een kans van nagenoeg 100 procent. Maar de perceptie van ‘onzeker’ varieerde volgens het stramien van een ander woord: ‘misschien’, en liep uiteen van 20 tot 50 procent.  

Willems e.a. concluderen dat het woordelijk meedelen van kansen een riskante zaak is en kan leiden tot onbegrip en miscommunicatie. Wie veel met kansen werkt en daarover met anderen (patiënten of collega-artsen bijvoorbeeld) moet spreken doet er, aldus de onderzoekers, daarom goed aan onzekerheid en numerieke informatie te combineren, als in: ‘Er is op zijn minst 80 procent kans op regen’.  

Cornell University: Variability in the interpretation of Dutch probability phrases - a risk for miscommunication