Vertrouwensarts Veilig Thuis: ‘Eerst onveiligheid oplossen’

Niet alleen de KNMG-meldcode Kindermishandeling en huiselijk geweld is vernieuwd, de werkwijze van Veilig Thuis is dat ook. En dat was echt nodig. Mishandeling ging soms nog jaren door, terwijl de hulpverlening al gestopt was. Artsen zien dan soms weer dezelfde klachten bij patiënten. Dat wil niemand.

Marjolijn van de Merwe, vertrouwensarts bij Veilig Thuis: ‘Nieuw is dat we nu eerst exact in kaart brengen wat de onveilige situatie is en wat ervoor nodig is om die weg te nemen. Als het weer veilig is, dan samenwerken voor risico- en herstelgerichte zorg.’

In gezinnen waar geweld speelde die gemeld waren bij Veilig Thuis, was er na een jaar vaak nog steeds geweld. Dat was de conclusie uit onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut in 2014. ‘Bovendien werden de kinderen onvoldoende gehoord en was er te weinig aandacht voor herstelgerichte zorg’, zegt Van de Merwe.

Eerst zorgen voor veiligheid

‘Uit datzelfde onderzoek wisten we al dat situaties van acute of structurele onveiligheid onvoldoende in beeld waren,’ vervolgt ze. Conclusie: het moet anders bij Veilig Thuis. Er kwam een visie op ketensamenwerking en het triage-instrument van Veilig Thuis, wat helpt bij veiligheidsbeslissingen nemen, werd vernieuwd. Doel was onder meer een landelijke eenduidige werkwijze. ‘De visie van onze werkwijze: eerst samen veiligheid creëren, dan samenwerken voor risicogestuurde en herstelgerichte zorg,’ licht Van de Merwe toe. Ze vertelt dat hulpverleners in het verleden vooral gericht waren op risicofactoren, zoals een psychiatrisch probleem bij één van de ouders.

Bestendig veilig

Van de Merwe geeft het voorbeeld van een oudere die wordt opgenomen in het ziekenhuis met ernstige ondervoedingsverschijnselen. ‘Die oudere is misschien licht aan het dementeren. Of er is een mantelzorger betrokken die overbelast is. Dat zijn twee mogelijke risicofactoren. Maar éérst is het van belang dat die oudere drie keer per dag goed eet en dat je dat regelt. Daarna zijn de factoren die de onveiligheid veroorzaken aan de beurt. Hoe zorgen we er bijvoorbeeld voor dat de mantelzorger minder wordt belast? Dat noemen we risicogestuurde zorg. Doel is om de risico's zo klein mogelijk te maken, zodat de situatie ook veilig blijft. Als Veilig Thuis veiligheidsvoorwaarden heeft gesteld, dan monitoren wij die tot anderhalf jaar, of zo veel langer als nodig is,’ vertelt Van de Merwe. ‘We merkten dat er soms ernstige mishandeling was, dat er hulpverlening werd gestart maar niet werd voortgezet, ondanks dat de mishandeling niet stopte. Artsen zien dan soms weer dezelfde klachten bij patiënten. Dat wil niemand.’

Radarfunctie

Nieuw is de landelijke registratie van meldingen, de zogenoemde radarfunctie van Veilig Thuis. Van de Merwe legt uit dat de verbeterde meldcode en de veranderingen bij Veilig Thuis nauw met elkaar samenhangen. ‘De verbeterde meldcode maakt dat met duidelijke normen wordt besloten om te melden bij Veilig Thuis, namelijk bij acute structurele onveiligheid. In het verleden kon je in die situaties nog zelf hulp verlenen en niet melden bij Veilig Thuis. Daardoor bleven er gezinnen buiten beeld. Nu meld je en bespreek je met Veilig Thuis of je ook hulp verleent. Komen er dan nieuwe meldingen binnen bij ons, dan weten we wat er al eerder heeft gespeeld. Ontzettend belangrijk, want de beste voorspeller van geweld is eerder geweld. Wij kunnen zo een betere afweging van de risico´s maken en betere besluiten nemen.’

24 uur per dag bereikbaar

Veilig Thuis stuurt aan op partnerschap met melders. Dat begint al in stap 2 van het stappenplan van de meldcode. ‘Artsen zijn verplicht te overleggen, bij voorkeur met een vertrouwensarts van Veilig Thuis. Dat gaat anoniem, de gegevens van de betrokkenen worden niet gedeeld. Er zijn veel artsen die nog niet weten of geen gebruikmaken van de 24 uurs bereikbaarheid van vertrouwensartsen. Nuttig om te weten, denk aan artsen die werken op de Spoedeisende Hulp.’

Veiligheidsbeoordeling

‘Als het tot een melding komt, doet Veilig Thuis altijd eerst een veiligheidsbeoordeling,’ zegt Van de Merwe. ‘Het kan zijn dat het gezin al bekend is vanuit een eerdere melding, maar we kijken ook naar openbare bronnen, zoals gegevens van de Raad van de Kinderbescherming. We spreken zo mogelijk ook de betrokkenen. Zo verrijken we de informatie uit een melding. Vervolgens geven we de arts aandachtspunten voor de hulpverlening. Kan een arts niet zelf hulpverlenen of organiseren, dan krijgt hij of zij altijd een terugkoppeling van wat er met de melding is gedaan. Het is belangrijk om te weten wat het vervolg is, omdat geweld zich nogal eens herhaalt.’

Nog vertrouwensartsen nodig

Voor de uitvoering van de verbeterde meldcode en de versterking van de adviesfunctie voor medische professionals zijn er trouwens nog nieuwe vertrouwensartsen nodig. Van de Merwe: ‘Als ervaren arts kun je bij ons in twee jaar in de praktijk worden opgeleid. Zoek vooral contact met Veilig Thuis.’

Zie ook: knmg.nl/kindermishandeling-en-huiselijkgeweld