Oud-huisarts biedt hulp aan gedupeerde Groningers

Als al deze problemen spelen kunnen ze zich aanmelden bij het vangnet. Het gaat dus om de meest schrijnende situaties. Denk bij financiële problemen bijvoorbeeld aan ondernemers die door de aardbevingsschade aan hun winkel tijdelijk inkomsten derven. En bij medische problematiek gaat het vaak om mensen met chronische, ernstige aandoeningen. Om in kaart te brengen of mensen voldoen aan de criteria maakt het vangnet gebruik van finan­ciële en medische/psychologische expertise. Eens in de drie weken bespreken we met alle experts de beoordeelde casussen en geven we een advies.’

Hoe bent u betrokken geraakt bij het vangnet?
‘Ik ben 36 jaar huisarts geweest in het gezondheidscentrum in Lewenborg, een buitenwijk van de stad Groningen. In 2017 ging ik met pensioen en wilde zinvol bezig blijven, ook binnen mijn vakgebied. Ik bleef SCEN-arts en daarnaast solliciteerde ik in datzelfde jaar op deze functie binnen het vangnet, omdat ik hoopte iets te kunnen betekenen voor de getroffenen. Ook ik heb aardbevingsschade – weliswaar gering – aan mijn huis gehad, waardoor ik weet hoe stroperig het proces rondom de schadeafhandeling is, laat staan als je daarnaast nog andere problemen hebt. Die mensen zitten echt diep in de sores.’

‘Deze mensen zijn vaak helemaal murw geslagen’

Wat doet u precies als medisch deskundige?
‘Ik doe dit werk afwisselend met mijn collega Henk Wielinga, ook voormalig huisarts. We beoordelen bij elke aanmelding de medische situatie en leggen zo nodig een huisbezoek af. We brengen dan de medische problematiek in kaart door met de mensen te praten en, zo nodig na toestemming van de gedupeerde, te overleggen met hun huisarts. In de zes jaar dat we dit werk doen zag ik mensen voorbijkomen met bijvoorbeeld ernstige nierinsufficiëntie, oncologische problemen of ernstige depressie. Mensen die zo ernstig ziek zijn, hebben vaak geen energie meer om ook nog eens gelijk te krijgen in een ellenlange strijd over een schade­afwikkeling of de versterking van de woning. Deze mensen zijn vaak helemaal murw geslagen. Soms kom ik terug van een huisbezoek en dan denk ik: wat een leed. Als mij dit zou overkomen, zou ik geen kant meer op kunnen. Na het bezoek maken we een medisch rapport op en dat wordt meegenomen in de besluitvorming van de commissie.’

Wat raakt u het meest?
‘Dat het meestal gedupeerden zijn die al jarenlang schade aan hun huis hebben en moedeloos zijn geworden van het proces rondom die schadeafhandeling of de versterking van de woning. Er zijn mensen die wel tien schade-experts over de vloer hadden gehad, die het niet eens werden over de vraag of de schade wel echt een gevolg is van de aardbevingen. En dus of het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) moet vergoeden. Iedereen wijst dan naar elkaar. Zo van “Maar dít is geen aardbevingsschade, dit komt door lage grondwaterstand”. Of: “Nee, dat ligt aan het fundament”.’

Heeft dit vangnet dan wél iets te bieden aan deze mensen?
‘Ja zeker! De kracht van het vangnet is vooral dat ons advies bindend is voor het IMG en dat we autonoom en onafhankelijk zijn. Dat betekent dat wij bijvoorbeeld kunnen besluiten dat een gezin een volledig nieuw huis moet krijgen en het oude gesloopt moet worden. Ook al kost dat zes ton, dan wordt dat besluit overgenomen. Ook als andere deskundigen tot die tijd anders hebben geadviseerd. Daarnaast zetten we vaak een zaakwaar­nemer in die de gedupeerden ontzorgt en bijvoorbeeld gaat onderhandelen met het IMG. Toen het Kennisplatform Leefbaar en Kansrijk Groningen in 2022 onze werkwijze evalueerde bleek dat de mensen over het algemeen heel tevreden zijn over onze aanpak en dat het werkt. Sinds de oprichting in 2014 zijn al 350 gedupeerden geholpen.’

Moeten de medische problemen een gevolg zijn van de aardbevingen om in aanmerking te komen voor hulp?
‘Nee. Voor alle duidelijkheid: de gaswinningsproblematiek kan ófwel de oorzaak zijn van deze problemen óf de gezondheidsproblemen verergeren. Of er een causaal verband is met de aardbevingen is soms erg lastig en ook niet relevant. Daar moeten we nu juist ook vanaf want dat is waar het op dit dossier vaak misgaat. Staatssecretaris Mijnbouw Vijlbrief heeft bijvoorbeeld in het Tweede Kamerdebat naar aanleiding van het rapport van de parlementaire enquêtecommissie ook gezegd dat hij wil dat bij schade van minder dan 40.000 euro – wat 98 procent van de gevallen betreft – geen discussie meer wordt gevoerd of het aardbevingsschade is.’

Huisartsen (en ook wijkteams) mogen over enkele maanden dus ook mensen aanmelden. Waarom die verandering?
‘Voorheen mochten alleen burgemeesters en de Nationale Ombudsman mensen aanmelden. Maar juist huisartsen en wijkteams weten als geen ander wie de gedupeerden zijn. Voor dit werk bij het Vangnet Bijzondere Situaties spreek ik zo vaak huisartsen die vertellen dat ze in hun dagelijkse werk worden geconfronteerd met de gevolgen van die problematiek. “Je moest eens weten hoe vaak in een consult de aardbevingsproblemen aan bod komen”, vertellen ze me dan. Hun patiënten hebben slaapproblemen of angsten. Of ze hebben er indirect mee te maken omdat familieleden eronder lijden. De huisarts kent die gezinnen dus goed en de groep die niets meer met de overheid te maken wil hebben, vertrouwt de huisarts vaak wél. Die huisarts kan het noodzakelijke zetje geven zodat deze mensen alsnog geholpen gaan worden. We verwachten op die manier veel meer aanmeldingen te krijgen.’

Hoe denken de huisartsen over deze nieuwe rol, weet u dat?
‘Binnenkort bezoeken collega Henk en ik de huisartsgroepen in de aardbevingsregio om hen hierover te informeren en onze taak is om heel goed uit te leggen wat zij moeten doen. Voor de huisartsen zal het vooral lastig zijn om in te schatten of er een financieel probleem is – wat een van de drie criteria is en blijft. We merken ook dat sommige mensen te trots zijn om in hun financiële kaart te laten kijken. Maar goed, misschien krijgen we dan te veel gevallen gemeld, dat is dan maar zo.’

Ziet u de toekomst voor alle gedupeerden nog een beetje positief in?
‘Wat wij als vangnet doen wordt zeer gewaardeerd en blijkt belangrijk te zijn, vinden de Groningers. Maar van de politiek verwachten zij nog maar heel weinig. Tijdens het Tweede Kamerdebat van 6 en 7 juni naar aanleiding van het rapport van de parlementaire enquête­commissie was de aandacht weer even op het Noorden gericht, maar velen denken dat zij nu weer doorgaan met de waan van de dag. Ik ben wat minder somber. Ik heb wel vertrouwen in staatssecretaris Vijlbrief. Hij wil behalve een adequate afhandeling van schade de leefbaarheid van de dorpen laten toenemen door te investeren in sportverenigingen en dorpshuizen. Hij wil dit ook vastleggen in een wet.’ 

Wim Benneker was ook te gast in MC de podcast. Beluister de aflevering.